Indian Railway : भारतीय रेल्वे हे जगातील सर्वात मोठ्या रेल्वे नेटवर्कपैकी एक आहे. दैनिक प्रवास, मालवाहतूक आणि विशेष रेल्वे सेवा चालवण्यासाठी रेल्वेच्या डब्यांची आणि इंजिनांची निर्मिती मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. भारतात रेल्वेगाड्या वेगवेगळ्या प्रकारच्या असतात, जसे की मेल, एक्सप्रेस, राजधानी, शताब्दी, पॅसेंजर आणि लक्झरी ट्रेन. प्रवाशांची सोय आणि सुरक्षा लक्षात घेऊन भारतीय रेल्वे दरवर्षी नव्या गाड्या तयार करते. परंतु एक ट्रेन तयार करण्यासाठी किती खर्च येतो ? हीच माहिती आज आपण पाहुयात.
रेल्वे डब्यांचा खर्च किती येतो ?
भारतीय रेल्वेमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारचे डबे असतात. प्रत्येक प्रकारच्या डब्याचा खर्च वेगवेगळा असतो. एक सामान्य डबा (जनरल बोगी) तयार करण्यासाठी साधारणतः १ कोटी रुपये खर्च येतो. यातून सर्वसामान्य प्रवाशांसाठी सुविधा दिल्या जातात.
स्लीपर कोच : स्लीपर कोचमध्ये प्रवाशांसाठी जास्त सुविधा असतात आणि त्याचे उत्पादन अधिक खर्चिक असते. एका स्लीपर कोच तयार करण्यासाठी अंदाजे १.५ कोटी रुपये खर्च येतो.
एसी कोच : वातानुकूलित (AC) कोचमध्ये आरामदायी प्रवासासाठी अतिरिक्त सुविधा असतात. यासाठी १ एसी कोच तयार करण्यासाठी सुमारे २ कोटी रुपये खर्च येतो.
रेल्वे इंजिन तयार करण्यासाठी किती खर्च येतो?
रेल्वे इंजिन हे गाडीच्या ऑपरेशनसाठी सर्वात महत्त्वाचा घटक असतो. एका आधुनिक लोकोमोटिव्ह (इंजिन) तयार करण्यासाठी १८ ते २० कोटी रुपये खर्च येतो. इलेक्ट्रिक आणि डिझेल इंजिनांची किंमत थोडी वेगळी असते. इलेक्ट्रिक इंजिन डिझेल इंजिनपेक्षा अधिक महाग असते, परंतु ते अधिक कार्यक्षम आणि पर्यावरणपूरक असते.
एक संपूर्ण ट्रेन बनवण्यासाठी किती खर्च येतो?
एकूण ६० ते ७० कोटी रुपयांच्या खर्चाने एक संपूर्ण ट्रेन तयार केली जाते. ट्रेनमध्ये डब्यांची संख्या, इंजिनचे प्रकार आणि त्यामध्ये असणाऱ्या सुविधांनुसार हा खर्च बदलतो.
वेगवेगळ्या प्रकारच्या गाड्यांचा खर्च
१. MEMU ट्रेन (Mainline Electric Multiple Unit)
- २० कोच असलेल्या MEMU ट्रेनच्या निर्मितीसाठी अंदाजे ३० कोटी रुपये खर्च होतो.
- ही ट्रेन प्रामुख्याने उपनगरीय आणि कमी अंतराच्या प्रवासासाठी वापरण्यात येते.
२. शताब्दी एक्सप्रेस (एलएचबी कोच)
- १९ डब्यांची अमृतसर शताब्दी एक्सप्रेस बनवण्यासाठी सुमारे ६० कोटी रुपये खर्च होतो.
- ही ट्रेन प्रामुख्याने वेगवान प्रवासासाठी आणि लांब पल्ल्याच्या प्रवाशांसाठी तयार केली जाते.
खर्च वाढण्याची कारणे
भारतीय रेल्वेगाड्यांमध्ये दिवसेंदिवस सुधारणा केली जात आहे. यामुळे सुरक्षितता, प्रवासी सुविधा आणि वेग यामध्ये मोठ्या प्रमाणात सुधारणा होत आहे. नव्या तंत्रज्ञानाचा वापर केल्यामुळे आणि अत्याधुनिक डिझाइन लागू केल्यामुळे रेल्वे डब्यांचा आणि ट्रेनचा एकूण खर्च वाढला आहे.
१ ट्रेनसाठी ६० ते ७० कोटी रुपये
भारतीय रेल्वेच्या गाड्या बनवण्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर आर्थिक गुंतवणूक करावी लागते. प्रत्येक डब्याचा प्रकार, ट्रेनचा मॉडेल आणि त्यामध्ये असलेल्या सुविधा यावर संपूर्ण ट्रेनचा खर्च अवलंबून असतो. स्लीपर आणि एसी कोचसाठी वेगळा खर्च असतो, तर संपूर्ण ट्रेनसाठी साधारणतः ६० ते ७० कोटी रुपये लागतात. भविष्यात, नवीन तंत्रज्ञान आणि स्वयंचलित प्रक्रिया यामुळे भारतीय रेल्वे अधिक कार्यक्षम आणि किफायतशीर होईल.
