Property Rights : आई वडिलांच्या संपत्तीत मुलांना आणि मुलींना समान अधिकार देण्यात आला आहे. मात्र भावाच्या संपत्तीत बहिणीला अधिकार नसतो. भारतीय कायद्यात याबाबत स्पष्ट तरतूद सुद्धा आहे. मात्र काही प्रकरणांमध्ये भावाच्या संपत्तीवर बहिणीला अधिकार मिळतो. दरम्यान आज आपण संपत्ती विषयक कायद्यांमधील याच तरतुदीच्या संदर्भातील सविस्तर माहिती जाणून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत.
आई वडिलांच्या संपत्तीत मुलांना आणि मुलींना समान अधिकार
हिंदू उत्तराधिकारी कायदा 2005 मध्ये संशोधित करण्यात आला. या संशोधनानुसार आता विवाहित मुलींना सुद्धा वडिलोपार्जित संपत्तीमध्ये मुलांप्रमाणेच समान वाटा देण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. म्हणजेच जर वडिलांच्या नावे असणारी मालमत्ता वडिलोपार्जित असेल तर अशा मालमत्तेवर मुलांना आणि मुलींना समान अधिकार मिळतो.
2005 च्या आधी लग्न झालेल्या मुलींना वडिलांच्या वडिलोपार्जित मालमत्तेत अधिकार मिळत नव्हता मात्र 2005 नंतर म्हणजेच कायद्यात सुधारणा झाल्यानंतर लग्न झालेल्या मुलींना सुद्धा वडीलोपार्जित मालमत्तेत मुलांप्रमाणेच समान अधिकार मिळतोय.
पण जर समजा आई – वडिलांच्या नावे असणारी संपत्ती वडीलोपार्जित नसेल, आई वडिलांनी स्वतःच्या कष्टाने कमावलेली असेल तर अशी संपत्ती पालक आपल्या इच्छेने कोणालाही देऊ शकतात.
जर समजा आई-वडिलांनी स्वतःच्या कष्टाने कमावलेली संपूर्ण संपत्ती मुलीच्या नावे केली तर अशा प्रकरणात भावाला काहीही करता येणे अशक्य आहे. अशा प्रकरणांमध्ये भावाला न्यायालयात जाता येत नाही.
म्हणजेच आई वडिलांच्या नावे असणारी स्वतःच्या कष्टाने कमावलेली संपत्ती ती मुलीला देऊ शकतात आणि अशा प्रकरणात भावाला आक्षेप घेता येणार नाही.
भावाच्या संपत्तीत बहिणीला अधिकार मिळतो का?
तज्ञांनी सांगितल्याप्रमाणे, सर्वसाधारणपणे भावाच्या संपत्तीवर बहिणीला कोणताच अधिकार मिळत नाही. मात्र काही प्रकरणांमध्ये आणि विशिष्ट परिस्थितीत भावाच्या संपत्तीत बहिणीला पूर्ण अधिकार मिळू शकतो.
जर समजा भावाचा मृत्यू इच्छापत्र म्हणजेच मृत्युपत्र न बनवता झाला तर आणि भावाची पत्नी, मुलगा वा मुलगी म्हणजे वर्ग-1 वारसदार अस्तित्वात नसतील, तर अशा प्रकरणात मयत भावाच्या संपत्तीवर बहीण हक्क सांगू शकते.
कारण की अशा प्रकरणात बहीण ही वर्ग दोन वारसदार गटात मोडते. म्हणजेच भाऊ आहेत असताना आणि भावातील परिवारातील कोणीही व्यक्ती हयात असताना भावाच्या संपत्तीवर बहिणीला कोणताच अधिकार मिळत नाही.
पण भाऊ आहेत नसेल आणि भावाच्या परिवारातही कोणीही सदस्य आहेत नसेल तर अशावेळी बहिणीला भावाच्या संपत्तीवर अधिकार मिळतो. मात्र यासाठी भावाने इच्छापत्र बनवून अशी संपत्ती इतर कोणाच्या नावावर केलेली नसणे देखील आवश्यक आहे.
