Pune Metro Update : पुणे मेट्रो ही शहराच्या वाहतूक समस्यांवर मात करण्यासाठी आणि टिकाऊ परिवहन सुविधा देण्यासाठी एक महत्त्वाचा प्रकल्प ठरत आहे. या प्रकल्पांपैकी स्वारगेट-कात्रज भूमिगत मार्गाने विशेष लक्ष वेधलं आहे, कारण हा मार्ग पुण्याच्या दक्षिण उपनगरांना शहराच्या मध्यवर्ती भागाशी जोडणार आहे. अनेक वर्षांच्या नियोजनानंतर आणि काही विलंबानंतर, हा महत्त्वाचा मार्ग आता पुढे सरकत आहे.
येत्या तीन ते चार महिन्यांत या मार्गाचं बांधकाम सुरू होणार आहे. 2024 च्या विधानसभा निवडणुकीपूर्वी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या हस्ते या मार्गाचं प्रतीकात्मक उद्घाटन झालं होतं, आणि आता महाराष्ट्र मेट्रो रेल कॉर्पोरेशन लिमिटेड (महामेट्रो) ने नवीन निविदा काढल्याने या प्रकल्पाला गती मिळाली आहे. हा मार्ग 2029 पर्यंत पूर्ण होण्याची अपेक्षा आहे, आणि यामुळे पुण्याच्या वाहतूक व्यवस्थेत मोठा बदल घडेल.
खर्च राज्य सरकार उचलणार
या मार्गाच्या बांधकामासाठी महामेट्रोने चार महिन्यांपूर्वी निविदा काढल्या होत्या, पण त्यात पद्मावती आणि बिबवेवाडी या दोन स्थानकांचा समावेश नव्हता. यामुळे स्थानिक रहिवाशांनी आणि लोकप्रतिनिधींनी तीव्र नाराजी व्यक्त केली. या भागातील नागरिकांच्या सोयीसाठी ही स्थानकं आवश्यक असल्याचं सांगत पालकमंत्री अजित पवार यांनी दोन नवीन स्थानकांचा समावेश करण्याची मागणी केली. या मागणीला प्रतिसाद देत महामेट्रोने पुन्हा नव्याने निविदा काढल्या, ज्यांना 40 दिवसांची मुदत देण्यात आली आहे.
या कालावधीत निविदांची छाननी होईल, आणि त्यानंतर जुलै-ऑगस्ट 2025 पर्यंत बांधकामाला सुरुवात होईल. या मार्गाचं काम चार वर्षांत पूर्ण करण्याचं नियोजन आहे, आणि 2029 मध्ये हा मार्ग पूर्णपणे कार्यान्वित होईल. नव्याने समाविष्ट करण्यात आलेल्या पद्मावती आणि बिबवेवाडी स्थानकांमुळे प्रकल्पाचा खर्च 683 कोटी रुपयांनी वाढला आहे, आणि हा वाढीव खर्च राज्य सरकार उचलणार आहे.
पुणे-सातारा वाहतूक कोंडी कमी होण्यास मदत
स्वारगेट-कात्रज मार्ग हा 5.46 किलोमीटर लांबीचा पूर्णपणे भूमिगत मार्ग आहे, आणि यात एकूण पाच स्थानकं असतील – मार्केट यार्ड, पद्मावती, बिबवेवाडी, कात्रज आणि बालाजी नगर. या मार्गाचा एकूण खर्च 3,647 कोटी रुपये असून, यामुळे पुणे-सातारा रोडवरील वाहतूक कोंडी कमी होण्यास मोठी मदत होईल.
हा मार्ग स्वारगेट येथील मल्टिमोडल हबशी जोडला जाईल, ज्यामुळे मेट्रो, एसटी बस आणि पीएमपीएमएल बस यांचं एकत्रीकरण होईल. मार्गाचं बांधकाम 25 मीटर खोलीवर होणार असून, यासाठी टनेल बोरिंग मशिन्स (TBM) चा वापर केला जाईल. हा मार्ग धनकवडी, बिबवेवाडी, कात्रज आणि अंबेगावसारख्या दाट वस्तीच्या भागांना कनेक्टिव्हिटी देईल, आणि यामुळे विद्यार्थी, नोकरदार, व्यावसायिक आणि छोटे व्यापारी यांना मोठा फायदा होईल.
व्यावसायिक केंद्रांना चालना
महामेट्रोने या मार्गासाठी भूजल सर्वेक्षण आणि इतर तांत्रिक तयारी पूर्ण केली आहे. केंद्रीय मंत्रिमंडळाने ऑगस्ट 2024 मध्ये या प्रकल्पाला मंजुरी दिली, आणि सप्टेंबर 2024 मध्ये पंतप्रधानांनी भूमिपूजन केलं. आता नवीन निविदा प्रक्रियेमुळे बांधकाम लवकर सुरू होईल.
हा मार्ग पूर्ण झाल्यावर 2027 मध्ये दररोज 95,000 प्रवासी, 2037 मध्ये 1.58 लाख आणि 2057 मध्ये 1.97 लाख प्रवासी याचा वापर करतील, असा अंदाज आहे. मार्केट यार्ड आणि कात्रजसारख्या व्यावसायिक केंद्रांना यामुळे चालना मिळेल, आणि वाहनांचा वापर कमी होऊन पर्यावरणाचंही रक्षण होईल.
आर्थिक आणि सामाजिक विकासाला चालना
हा मार्ग पुण्याच्या दक्षिण भागातील रहिवाशांसाठी एक वरदान ठरेल. स्वारगेट मल्टिमोडल हबमुळे मेट्रो आणि इतर वाहतूक साधनांमधील बदल सोपे होईल, आणि यामुळे प्रवासाचा वेळ आणि खर्च कमी होईल. स्थानकांमधील अंतर 1 ते 1.5 किलोमीटर इतकं असेल, जे मेट्रोच्या मानकांनुसार योग्य आहे.
याशिवाय, हा मार्ग पूर्ण झाल्यावर पुण्याच्या आर्थिक आणि सामाजिक विकासाला चालना मिळेल. स्थानिकांच्या मागण्या आणि अजित पवार यांच्या पाठपुराव्यामुळे पद्मावती आणि बिबवेवाडी स्थानकांचा समावेश झाला, ज्यामुळे हा प्रकल्प अधिक सर्वसमावेशक बनला आहे.
पुण्याच्या वाहतूक व्यवस्थेत क्रांती
स्वारगेट-कात्रज मार्गाच्या बांधकामासाठी केंद्र आणि राज्य सरकार प्रत्येकी 50% खर्च उचलतील, आणि उर्वरित निधी आंतरराष्ट्रीय वित्तीय संस्थांकडून कर्ज स्वरूपात घेतला जाईल. महामेट्रोचे कार्यकारी संचालक हेमंत सोनवणे यांनी सांगितलं की, नागरिकांच्या मागण्यांचा विचार करून हा प्रकल्प पुढे नेला जात आहे.
या मार्गामुळे पुण्याच्या वाहतूक व्यवस्थेत क्रांती घडेल, आणि पुणेकरांना जलद, सुरक्षित आणि सोयीस्कर प्रवासाचा अनुभव मिळेल. 2029 मध्ये हा मार्ग पूर्ण झाल्यावर पुण्याचा दक्षिण भाग शहराशी अधिक चांगल्या प्रकारे जोडला जाईल, आणि यामुळे शहराच्या विकासाला नवी दिशा मिळेल.
