Parenting Tips: योग्य संगोपन करून मुलांचे संगोपन करणे (raising children) खूप कठीण आहे. काहीवेळा मुलासाठी कोणत्या गोष्टी योग्य आहेत आणि कोणत्या नाहीत हे ठरवणे खूप कठीण होते. अनेकदा पालक अशा चुका करतात ज्यामुळे मुलांचे हाल होतात.
अशा परिस्थितीत आज आपण भारतीय पालकांच्या काही अशा सवयींबद्दल जाणून घेणार आहोत, ज्यामुळे मुलांचे आयुष्य उद्ध्वस्त (Children’s lives ruined) होऊ शकते. चला जाणून घेऊया पालकांच्या या सवयींबद्दल (bad habits of parents) –
बाहेर खेळण्याऐवजी स्मार्टफोन वापरण्याची परवानगी (Allowing smartphones to be used instead of playing outside) –
आजकाल बरीच मुले मैदानात बाहेर खेळण्याऐवजी स्मार्टफोन, टॅबलेट किंवा लॅपटॉपवर गेम खेळणे पसंत करतात. असे केल्याने तुमचे मूल तांत्रिकदृष्ट्या हुशार होते, पण त्याचा त्याच्या एकूण वाढीवर खूप वाईट परिणाम होतो. सतत अनेक तास स्क्रीनसमोर बसल्याने मुलांच्या डोळ्यांवर वाईट परिणाम होतो. यासोबतच मुलांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावरही याचा वाईट परिणाम होतो.
हट्ट पूर्ण करणे (to fulfill stubbornness) –
अनेक पालक आपली शक्ती आणि वेळ वाचवण्यासाठी आपल्या मुलांच्या प्रत्येक हट्टाला प्रेम समजतात आणि काहीही न बोलता पूर्ण करतात. अशा परिस्थितीत, मुले त्यांच्या भावनांवर नियंत्रण कसे ठेवायचे हे शिकत नाहीत. मुलांचा प्रत्येक हट्ट पूर्ण केल्यामुळे ती बरोबर-अयोग्य भेद करायला शिकत नाहीत.
कधीही हार मानू नका, नेहमी जिंका (never give up always win) –
आजच्या काळात मुलांमधील स्पर्धा खूप वाढली आहे. अशा परिस्थितीत प्रत्येक पालक मुलांना जिंकण्यासाठी प्रोत्साहन देतात. पण या सगळ्यात पालक मुलांना अपयशाला सामोरे जायला शिकवत नाहीत. आपल्या मुलाने हरावे किंवा अयशस्वी व्हावे असे कोणत्याही पालकाला वाटत नसले तरी, आपण मुलाला या परिस्थितीला सामोरे जाण्यास शिकवणे फार महत्वाचे आहे. त्याच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी हे खूप महत्वाचे आहे.
तुलना –
सर्व मुले सारखी नसतात, दोन भावंडांमध्येही खूप फरक असतो. प्रत्येकामध्ये चांगले आणि वाईट दोन्ही असते. तुमचे मूल एखाद्या गोष्टीत इतरांपेक्षा चांगले असू शकत नाही, परंतु अशा काही गोष्टी असतील ज्यात तो सर्वोत्तम असेल. त्यामुळे अशा परिस्थितीत तुमच्या मुलाची तुलना इतर कोणाशीही करू नका.
शिकवण्याऐवजी फटकारणे –
काही वेळा पालक मुलांना काही समजत नसल्याबद्दल शिव्या घालू लागतात. त्यामुळे पुढे काहीही विचारायला मूल खूप घाबरते. पालकांच्या आरडाओरडा आणि रागामुळे मुले भविष्यात खूप संतप्त देखील होऊ शकतात.
गोष्टी सोडू न शकणे –
पालकत्वाचा प्रवास खूप कठीण असतो. मुलांच्या चांगल्या आरोग्यासाठी आणि भविष्यासाठी तुम्ही स्वतःमध्येही थोडा बदल करणे आवश्यक आहे. मुलासमोर तुम्ही तुमच्या काही सवयी बदलणे गरजेचे आहे. जर तुमच्या मुलाला जंक फूडची आवड असेल आणि तुम्हाला या सवयीपासून मुक्ती मिळवायची असेल, तर तुम्ही स्वतः जंक फूडचे सेवन करू नका हे महत्त्वाचे आहे.
तुम्हाला तुमच्या मुलाची कोणतीही सवय सुधारायची असेल, तर त्यासाठी आधी तुम्ही ते काम स्वतः करणे थांबवा. जर तुम्ही स्वतः काही सोडू शकत नसाल तर मुलाकडून त्याची अपेक्षा कशी ठेवता येईल.
निवड आणि निर्णय देण्याचे स्वातंत्र्य –
कधी कधी पालक कोणत्याही परिस्थितीला सामोरे जाण्यासाठी मुलाला अनेक पर्याय देतात आणि त्यांना स्वतःहून निर्णय घेण्यास सांगतात. मुलांमध्ये समजूतदारपणा असला तरी ते स्वतः निर्णय घेतात, परंतु अनेक वेळा कोणत्याही परिस्थितीला तोंड देण्याऐवजी आणि इतरांशी जुळवून घेण्याऐवजी मुले दुसरा पर्याय निवडू लागतात.
मागण्यापूर्वी इच्छा पूर्ण करणे –
अनेक वेळा पालक मुलांसाठी वस्तू मागण्यापूर्वी त्यांच्याकडे आणतात. यामुळे मुलाला असे वाटते की त्याला काहीही बोलण्याची गरज नाही कारण आपण न बोलता त्याच्या गरजा आणि इच्छा पूर्ण करता. असे केल्याने तुमच्या मुलावर खूप वाईट परिणाम होऊ शकतो.
अशा परिस्थितीत हे आवश्यक आहे की, जोपर्यंत मूल स्वत: ला काहीतरी नमूद करत नाही तोपर्यंत त्याला ती वस्तू देऊ नका. तसेच, लक्षात ठेवा की तुम्ही तुमच्या मुलाच्या फक्त गरजा पूर्ण करता ज्या योग्य आहेत आणि ज्या गोष्टींची त्याला खरोखर गरज आहे.
मुलांसमोर खोटे बोलणे –
पालकांनी विसरूनही मुलासमोर खोटे न बोलणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे, मुलाला चुकीचे सिग्नल मिळतात आणि ते भविष्यात खूप त्रास देऊ शकतात. जेव्हा तुम्ही एखादी परिस्थिती टाळण्यासाठी मुलासमोर खोटे बोलता, तेव्हा तुमचे मूल भविष्यात स्वतःला वाचवण्यासाठी ही युक्ती देखील वापरू शकते. खोटे बोलण्याच्या परिणामांबद्दल आपल्या मुलाला सांगा.
मोठ्यांच्या बोलण्यात मुलांना सहभागी करून घेणे –
जेव्हा तुम्ही एखाद्या गोष्टीबद्दल बोलत असाल तेव्हा त्यात मुलांचा समावेश न करणे महत्त्वाचे आहे. जर ती गोष्ट मुलाच्या अर्थाची नसेल तर त्यांना त्यापासून दूर ठेवणे चांगले. मोठ्यांचे म्हणणे ऐकून मुले आपल्या मनातल्या गोष्टींचा न्याय करू लागतात.
संयम –
आजच्या पिढीला एका गोष्टीचा सामना करावा लागतो तो म्हणजे संयमाचा अभाव. अशा परिस्थितीत, आपण स्वतःमध्ये संयम आणणे महत्वाचे आहे, विशेषत: जेव्हा परिस्थिती आपल्या नियंत्रणात नसते. पालकांसाठी देखील हे खूप महत्वाचे आहे की तुम्ही तुमच्या मुलाला धीर धरायला शिकवा.
अपयशासाठी मुलाला दोष देणे –
मुलाला जन्म देण्याचा निर्णय पालकांचा स्वतःचा असतो. त्यामुळे जर तुम्हाला मुलाबद्दल किंवा त्याच्या वागण्याबद्दल वाईट वाटत असेल तर त्याच्याबद्दल वाईट बोलू नका कारण तो तुमचा स्वतःचा निर्णय होता. तुम्ही कितीही रागावलात, पण मुलांवर राग काढू नका.
उधळपट्टी –
उधळपट्टीची सवय मुलांमध्ये त्यांच्या पालकांकडून येते. या वाईट सवयीपासून मुलांना वाचवण्यासाठी स्वत:चा चुकीचा खर्च करू नका आणि मुलांचा प्रत्येक हट्ट पूर्ण करू नका, तसेच त्यांना वेळोवेळी पैशाचे महत्त्व पटवून द्या.
