Cow Rearing : भारतात शेतीला पूरक व्यवसाय (Agriculture Business) म्हणून पशुपालन (Animal Husbandry) मोठ्या प्रमाणात केले जाते. देशातील तसेच आपल्या राज्यातील देखील अनेक शेतकरी बांधव (Farmer) पशुपालन व्यवसायातून चांगली कमाई (Farmer Income) करत असतात.
मात्र गेल्या काही दिवसापासून पशुपालन व्यवसायावर संकटाचे ढग बघायला मिळत आहेत. खरं पाहता जनावरांचे चांगले आरोग्य हेच पशुपालन व्यवसायात यशस्वी होण्याचे गमक आहे. मित्रांनो जाणकार लोक देखील सांगतात की, जनावरांचे आरोग्य चांगले राहिल्याने दुग्धव्यवसाय (Dairy Farming) चांगला होतो.
मात्र जर जनावरांचे आरोग्य बिघडले तर दुग्ध उत्पादनात घट होण्याची तसेच अनेकदा पशुधन दगावण्याची देखील शक्यता निर्माण होते. यामुळे पशुपालक शेतकरी बांधवांना देखील त्रास सहन करावा लागतो. लंपी आजार हा देखील असाच एक जनावरांमध्ये होणाऱ्या प्रमुख आजार आहे. हा आजार प्रामुख्याने गाईना होतोय.
आजारामुळे अनेक ठिकाणी गाई दगावल्या आहेत. यामुळे पशुपालक शेतकरी बांधवांना आपल्या गाईंची विशेष काळजी घेण्याचे आवाहन वारंवार केले जात आहे. दरम्यान आता लंपी आजारासारखाच (lumpy skin disease) एक आजार गाईंना होत असल्याचे आढळून आले आहे. हा रोग एक त्वचेचा रोग असून यामुळे गाईंच्या दूध उत्पादनात घट होत आहे.
गायींमध्ये होणाऱ्या त्वचेच्या आजाराची लक्षणे
गायींच्या त्वचेच्या आजाराची सुरुवातीची लक्षणे खूप तणावपूर्ण असतात, कारण या मुक्या जनावरांना या संसर्गजन्य आजारामुळे शरीरावर खाज सुटू लागते, त्यामुळे हे प्राणी आपल्या शरीराला झाड, भिंती किंवा कशालाही घासत असताना दिसतात.
या आजाराची लक्षणे त्वचेवर लवकर दिसून येत नाहीत. यामुळेच गायींच्या वागणुकीच्या आधारेच पशुपालकांना अंदाज बांधावा लागतो.
या त्वचारोगामुळे गायींच्या त्वचेतून केस गळायला लागतात आणि खाज सुटल्याने त्वचाही कडक होते.
यामुळे गायींच्या कातडीतून देखील बाहेर पडू लागतो.
या रोगामुळे गायींच्या शरीराचे तापमान गरम होते आणि त्वचेचा रंग लाल होऊ लागतो.
या आजारामुळे गाय अचानक कमकुवत होण्यास सुरुवात होते आणि त्यांच्यातील दूध उत्पादन देखील मोठ्या प्रमाणात कमी होते.
पशुवैद्य काय म्हणतात
पशुवैद्यकांच्या मते, हवामानातील बदल आणि जनावरांच्या स्वच्छतेच्या अभावामुळे या प्रकारच्या त्वचेचा आजार होण्याची शक्यता लक्षणीय वाढते. विशेषत: गायींमध्ये हा रोग जिवाणू आणि कृमी त्वचेच्या आजारांमुळे ठोठावतो. हा त्वचारोग माश्या, डास, कीटक, प्राणी किंवा अन्न याद्वारे एका प्राण्यापासून दुसऱ्या प्राण्यात पसरू शकतो. सामान्यतः त्वचेच्या आजाराची लक्षणे लवकर दिसत नाहीत, त्यामुळे गाईंच्या आहारात आणि जीवनशैलीत स्वच्छतेची काळजी घ्यावी. बदलत्या ऋतूमध्ये प्राण्यांच्या हालचालींमध्ये खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.
ही खबरदारी घ्यावी लागणार बर
गायींमध्ये त्वचेच्या आजाराची लक्षणे दिसताच पशुवैद्यकाशी संपर्क साधावा, जेणेकरून औषध किंवा लसीकरण करून रोग वाढण्यापासून थांबवता येईल. पशुपालकांची इच्छा असेल तर सुरुवातीपासूनच खबरदारी घेऊन या आजाराची शक्यता लक्षणीय कमी करता येते.
जनावरांना दररोज स्वच्छ पाण्याने आंघोळ घालावी आणि गाईंनाही पिण्यासाठी शुद्ध पाणी द्यावे.
विशेषत: उन्हाळ्यात जनावरांची व प्राण्यांची गोठ्याची साफसफाई करत रहा, जेणेकरून जीवाणू व कीटक जागे होणार नाहीत.
पावसाळ्यात जनावरांच्या हालचालीत काळजी घ्या, शक्यतो जनावरांना स्वच्छ चारा द्यावा.
जनावरे राहत असलेल्या ठिकाणी पाणी भरू देऊ नका आणि पाणी भरल्यावर जनावरांचे चालणे टाळा.
पशुवैद्यकांच्या सल्ल्यानुसार, गायींना दर 3 महिन्यांच्या अंतराने जंतनाशक औषध द्यावे.
जनावरांना हिरवा चारा आणि सुका चारा यासोबतच लापशी, तुडी, तेलबियांची पोळी, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे असलेले पशुखाद्य खायला द्यावे.
गायींमध्ये कोणत्याही प्रकारे अशक्तपणा येऊ देऊ नका, कारण अशक्त गायींमध्ये रोगामुळे मोठे नुकसान होऊ शकते.
