शहरांमध्ये उपलब्ध जागेचा तुटवडा आणि गगनचुंबी इमारतींच्या वाढत्या किमतीमुळे अनेक लोक ग्रामीण भागात शेतजमिनीवर घर बांधून राहण्याचा पर्याय निवडत आहेत. मात्र, शेतजमिनीवर घर बांधणे म्हणजे कायदेशीर प्रक्रिया पार करूनच शक्य आहे. जर तुम्हीही शेतात घर बांधण्याचा विचार करत असाल, तर आधी कायदे आणि आवश्यक परवानग्या समजून घेणे गरजेचे आहे.
शेतीच्या जमिनीवर घर बांधायचे असल्यास काय करावे?
शेतीच्या जमिनीवर (agricultural land) थेट घर बांधता येत नाही. प्रथम त्या जमिनीचे बिगर कृषी (NA) वापरात रूपांतर करावे लागते. यासाठी शासनाच्या विविध विभागांकडून परवानग्या घ्याव्या लागतात. या प्रक्रियेसाठी खालील कागदपत्रे आणि अटींची पूर्तता करावी लागते:
आवश्यक कागदपत्रे:
जमिनीच्या मालकाचे ओळखपत्र
जमिनीचा मालकी हक्क, भाडेपट्टा, आणि पिकांची नोंद
जर जमीन भेट स्वरूपात मिळाली असेल तर विक्री करार, उत्परिवर्तन करार, किंवा विभाजन करार
जमिनीचे सर्वेक्षण नकाशा आणि महसूल पावती
ग्रामपंचायत किंवा नगरपरिषदेची एनओसी
जमीन वादमुक्त असल्याचे प्रमाणपत्र
शासनाच्या परवानग्या: जमिनीला बिगर कृषी (NA) घोषित करण्यासाठी जिल्हाधिकाऱ्यांची परवानगी आवश्यक आहे. ही परवानगी घेतल्यानंतरच शेतजमिनीवर घर बांधता येते.
शासनाचा नवीन जीआर काय सांगतो?
महाराष्ट्र शासनाने 2023 मध्ये या प्रक्रियेतील अडचणी दूर करण्यासाठी बिल्डिंग मॅनेजमेंट सिस्टीम लागू केली आहे. या प्रणालीद्वारे बिगर कृषी प्रमाणपत्र, बांधकाम आणि विकास परवानग्या सोप्या पद्धतीने मिळू शकतात. यासाठी जिल्हाधिकाऱ्यांची पूर्वपरवानगी अनिवार्य आहे. शिवाय, जर जमिनीचा वापर औद्योगिक प्रकल्प, टाउनशिप, किंवा सार्वजनिक विकास प्रकल्पांसाठी करायचा असेल, तर महाराष्ट्र प्रादेशिक आणि नगररचना अधिनियम 1966 अंतर्गत विशेष अटींची पूर्तता करावी लागते.
महत्त्वाच्या अटी आणि निर्बंध
शेतजमिनीवर गृहप्रकल्प सुरू करण्यासाठी मालकी हक्क निश्चित असणे आवश्यक आहे.
जमीन कोणत्याही सार्वजनिक हिताच्या प्रकल्पासाठी राखीव नसावी.
शेतीच्या जमिनीवरील कोणताही अतिक्रमण किंवा न्यायालयीन वाद नसणे गरजेचे आहे.
जमिनीचा औद्योगिक किंवा गृहनिर्माण वापर करायचा असल्यास काय करावे?
जर तुम्हाला शेतजमिनीचा औद्योगिक किंवा मोठ्या गृहप्रकल्पासाठी वापर करायचा असेल, तर त्या जमिनीचा नियोजन योजनेतील औद्योगिक क्षेत्रात समावेश असणे गरजेचे आहे. या प्रक्रियेसाठी नगरनियोजन विभागाकडून विशेष परवानग्या घ्याव्या लागतात. तसेच, जर जमीन सार्वजनिक प्रकल्पासाठी आवश्यक असेल, तर त्या प्रकल्पाचा विचार केला जातो.
तुमच्यासाठी महत्त्वाचा सल्ला
शेतजमिनीवर घर बांधण्यापूर्वी सर्व कायदेशीर बाबींची पूर्तता करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. परवानग्या न घेतल्यास किंवा नियमांचे उल्लंघन केल्यास तुमच्या प्रकल्पाला अडथळे येऊ शकतात. कायदेशीर सल्लागाराशी संपर्क साधून प्रक्रियेतील सर्व अटी आणि नियम समजून घ्या आणि त्यानंतरच शेतात घर बांधण्याचा निर्णय घ्या.
