Bhendwal Bhavishyavani : बुलढाणा जिल्ह्यातील भेंडवळ या छोट्याशा गावात दरवर्षी प्रमाणे यंदाही पारंपरिक घटमांडणीवर आधारित अंदाज जाहीर करण्यात आला आहे. ही परंपरा जवळपास ३७० वर्षांपासून सुरू असून, शेतकऱ्यांमध्ये आणि स्थानिक जनतेमध्ये यावर प्रचंड विश्वास आहे. या घटमांडणीतून मुख्यतः हवामान, शेती, राजकारण आणि देशातील काही महत्त्वाच्या घटनांविषयी अंदाज व्यक्त केला जातो.
जून-जुलै कोरडे, पण ऑगस्ट-सप्टेंबरमध्ये पावसाचा जोर
या वर्षीच्या घटमांडणीनुसार, पावसाळ्याच्या सुरुवातीचे दोन महिने म्हणजेच जून आणि जुलै यामध्ये पावसाचं प्रमाण अपेक्षेपेक्षा कमी राहण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी सुरुवातीच्या पेरणीबाबत थोडं काळजीपूर्वक नियोजन करणं गरजेचं ठरणार आहे. मात्र, ऑगस्ट महिन्यापासून पावसाचा जोर वाढेल आणि सप्टेंबरमध्ये तर सर्वाधिक पावसाची नोंद होईल, असा अंदाज भेंडवळच्या मांडणीतून व्यक्त करण्यात आला आहे.
शेतकऱ्यांनी योग्य नियोजन करावं
घटमांडणीतून मिळालेल्या संकेतांवरून हे स्पष्ट होते की, यावर्षी शेतीसाठी जरी काही अडचणी निर्माण होणार असल्या तरी पावसाचं प्रमाण नंतर वाढणार आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी उशिरा पेरणी करणे, जास्त पाणी लागणाऱ्या पिकांऐवजी मध्यम किंवा कमी पाणी लागणाऱ्या पिकांची निवड करणे, यासारख्या उपाययोजना करून आपलं शेतीचं नियोजन करावं.
अवकाळी पावसाचा धोका कायम
यावर्षीही अवकाळी पावसाचा धोका असल्याचं भेंडवळच्या घटमांडणीत सूचित करण्यात आलं आहे. हिवाळा सुरू झाल्यानंतर काही भागांमध्ये वादळी वारे, गारपीट आणि अतिवृष्टीसारख्या आपत्ती येऊ शकतात. यामुळे रब्बी हंगामातील पिकांवर परिणाम होण्याची शक्यता आहे. शेतकऱ्यांनी अशा संभाव्य धोका लक्षात घेऊन पीक विमा योजनेचा लाभ घ्यावा, अशी शिफारस कृषी तज्ज्ञांकडूनही करण्यात आली आहे.
नैसर्गिक आपत्ती आणि देशात तणावाची स्थिती
यावर्षी नैसर्गिक आपत्तींचं प्रमाण अधिक राहील, असा अंदाज मांडण्यात आला आहे. यात पूर, भूकंप किंवा इतर काही संकटांचा समावेश असू शकतो. याशिवाय, देशात आर्थिकदृष्ट्या अडचणी वाढण्याची शक्यता व्यक्त करण्यात आली आहे. देशांतर्गत वाद-विवाद, आंतरराष्ट्रीय तणाव, आणि काही ठिकाणी युद्धजन्य परिस्थिती निर्माण होऊ शकते, असंही घटमांडणीत नमूद करण्यात आलं आहे.
शास्त्रीय आधार नाही, पण लोकांचा विश्वास प्रबळ
भेंडवळची घटमांडणी ही पूर्णपणे परंपरेवर आधारित आहे. यामध्ये शास्त्रीय आधार नसतानाही, अनेक वर्षांच्या निरीक्षणांवर आणि निसर्गातील लक्षणांवरून या भाकितांची मांडणी केली जाते. शेतकरी आणि स्थानिक लोक यावर विश्वास ठेवून आपल्या वर्षभराच्या कामकाजाचं नियोजन करतात. काही वेळा या अंदाजांमध्ये अचूकता आढळली असल्याने ही परंपरा आजही टिकून आहे.
भेंडवळची घटमांडणी ही कोणत्याही शासकीय किंवा वैज्ञानिक संस्थेने जाहीर केलेली अधिकृत हवामान अंदाज नव्हे. मात्र, स्थानिक परिस्थिती, अनुभव, आणि पर्यावरणातील सूचक बदलांवरून तयार करण्यात येणाऱ्या या घटमांडणीचा उद्देश एकच असतो वर्षभरासाठी शेतकरी आणि नागरिकांना एक दिशा देणं. त्यामुळे या अंदाजांचा अंधविश्वास न करता, त्याचा उपयोग नियोजनासाठी मार्गदर्शन म्हणून करणे योग्य ठरेल.
शेतीसोबतच सामाजिक-राजकीय भाकितही
यंदाच्या घटमांडणीत केवळ पावसाचाच नाही, तर राजकीय घडामोडींचाही आढावा घेतला गेला आहे. देशाच्या नेतृत्वावर ताण असेल, सामाजिक असंतोष वाढेल आणि आर्थिक तणाव जाणवेल, असं भाकित यामध्ये करण्यात आलं आहे. हाच दृष्टिकोन लक्षात घेता, सर्वांनी संयमाने, शहाणपणाने आणि जबाबदारीने वर्षभराच्या घडामोडींचा सामना करावा, असा सल्ला काही जेष्ठ मंडळींनी दिला आहे.
