आपल्या आसपास निसर्गाने अनेक अमूल्य देणग्या दिलेल्या आहेत, पण त्यातील काही फळं किंवा झाडं अजूनही दुर्लक्षित राहिली आहेत. त्यातलंच एक नाव आहे ‘लाभेर’, ज्याला भोकर म्हणूनही ओळखलं जातं. गावाकडच्या भागात सहज सापडणारी ही वनस्पती सौंदर्याने जितकी साधी आहे, तितकीच तिची औषधी ताकद अफाट आहे.
भोकर फळ
भोकरचं वैज्ञानिक नाव ‘Cordia dichotoma’ असून त्याच्या फळांना, सालेला, पानांना आणि डिंकाला पारंपरिक औषधांमध्ये महत्त्व आहे. भारतभर विविध प्रदेशांत ही झाडं उगम पावतात आणि त्यांचा वापर अनेक रोगांवरील घरगुती उपचारांमध्ये केला जातो. विशेष म्हणजे, या फळांचा उपयोग पावसाळा कधी सुरू होणार याचाही अंदाज लावण्यासाठी केला जातो, कारण भोकर फळं जून महिन्याच्या अखेरीस पिकायला सुरुवात करतात.
भोकरची फळं चिकट, गोडसर आणि थोडीशी पानासारखी चव असलेली असतात. म्हणूनच दक्षिण भारत, गुजरात आणि राजस्थानमधील लोक भोकर हे फळ पानाऐवजी वापरतात. त्याचे लोणचं देखील खूप लोकप्रिय आहे. याच झाडाचं लाकूड मजबूत आणि गुळगुळीत असतं, जे तोफेच्या बटीसारख्या गोष्टींसाठी उपयुक्त आहे. फळ्या, लाकडी साधनं तयार करताना देखील हे लाकूड वापरलं जातं.
आरोग्यदायी फायदे
आरोग्याच्या दृष्टीने याचे फायदे अविश्वसनीय आहेत. उन्हाळ्यात भोकर खाल्ल्याने डिहायड्रेशन टळते आणि शरीर थंड राहते. त्यात रक्तवाढीस मदत करणारे घटक असल्याने उष्माघातापासून संरक्षण मिळते. विशेष म्हणजे, भोकर त्वचाविकारांवर रामबाण उपाय आहे. फोडं, दाद, खरुज यासाठी याच्या पानांचा लेप वापरला जातो. त्याच्या बियांपासून तयार केलेला लेप फोडांवर लावल्यास लवकर आराम मिळतो.
घशाचे आजार किंवा रक्तदाबाची समस्या असणाऱ्यांसाठी भोकरच्या सालीचा काढा अत्यंत उपयुक्त मानला जातो. गुळण्या केल्यास घशातील जळजळ कमी होते. याशिवाय, लोणचं खाल्ल्यास रक्तदाब संतुलित राहतो. मात्र पचनाच्या तक्रारी, जसे की गॅस, अपचन, छातीत जळजळ किंवा हाय ब्लड प्रेशर असणाऱ्यांनी सावधगिरी बाळगावी, कारण यामध्ये सोडियम असते जे काही वेळा त्रासदायक ठरू शकते.
