भारतातील रेल्वे जाळे हे जगातील सर्वात मोठ्या रेल्वे नेटवर्कपैकी एक आहे, जिथे ७३०८ हून अधिक रेल्वे स्थानके आहेत. ही स्थानके केवळ प्रवाशांच्या सोयीपुरती मर्यादित नसून, भारतीय रेल्वेसाठी उत्पन्नाचे महत्त्वाचे स्रोत बनली आहेत. रेल्वे स्थानकांमधून मिळणारे उत्पन्न हे प्लॅटफॉर्म तिकीट, दुकाने, जाहिराती आणि इतर सुविधांमधून मिळते.
२०२३-२४ या आर्थिक वर्षात काही रेल्वे स्थानकांनी प्रचंड कमाई करून आपले स्थान देशातील अव्वल स्थानकांमध्ये निश्चित केले आहे. चला तर मग जाणून घेऊया भारतातील सर्वाधिक कमाई करणाऱ्या टॉप ५ रेल्वे स्थानकांविषयी सविस्तर माहिती.
भारतातील रेल्वे स्थानकांची कमाई ही त्यांच्या स्थानिक महत्त्वावर, प्रवासी संख्येवर आणि सुविधांवर अवलंबून असते. या स्थानकांमध्ये देशाची राजधानी दिल्लीपासून दक्षिणेतील चेन्नई आणि पूर्वेतील हावडापर्यंत विविधता दिसते. या यादीतील प्रत्येक स्थानकाची स्वतःची खासियत आहे, ज्यामुळे ते रेल्वेच्या उत्पन्नात मोलाचे योगदान देतात. या लेखात आपण या पाच स्थानकांची कमाई आणि त्यांचे वैशिष्ट्य यावर प्रकाश टाकणार आहोत.
नवी दिल्ली रेल्वे स्थानक
नवी दिल्ली रेल्वे स्थानक हे भारतातील सर्वाधिक कमाई करणारे स्थानक म्हणून पहिल्या क्रमांकावर आहे. २०२३-२४ या आर्थिक वर्षात या स्थानकाने तब्बल ३३३७ कोटी रुपयांची कमाई केली आहे.
देशाच्या राजधानीत असलेले हे स्थानक केवळ उत्पन्नातच नव्हे, तर प्रवासी संख्येतही आघाडीवर आहे. या वर्षात येथून ३.९३ कोटीहून अधिक प्रवाशांनी प्रवास केला. आधुनिक सुविधांनी सुसज्ज आणि देशभरातील प्रमुख शहरांशी जोडलेले हे स्थानक रेल्वेच्या नेटवर्कचे महत्त्वाचे केंद्र आहे. येथील व्यस्तता आणि कनेक्टिव्हिटीमुळे हे स्थानक रेल्वेसाठी पैसा छापणारी मशीन ठरले आहे.
हावडा रेल्वे स्थानक
पश्चिम बंगालमधील हावडा रेल्वे स्थानक कमाईच्या बाबतीत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. या स्थानकाने २०२३-२४ मध्ये १६९२ कोटी रुपयांचे उत्पन्न मिळवले आहे. हावडा हे प्रवासी संख्येतही अव्वल आहे, जिथे वर्षभरात ६.१३ कोटीहून अधिक प्रवाशांनी प्रवास केला.
कोलकात्याजवळ असलेले हे स्थानक पूर्व भारतातील रेल्वेचे प्रमुख प्रवेशद्वार मानले जाते. ऐतिहासिक महत्त्व आणि वास्तुशिल्पीय सौंदर्यासह हे स्थानक रेल्वेच्या उत्पन्नात मोलाची भर घालते. येथून देशाच्या विविध भागांना जोडणाऱ्या गाड्या सुटतात, ज्यामुळे येथील व्यस्तता कायम असते.
चेन्नई सेंट्रल रेल्वे स्थानक
दक्षिण भारतातील चेन्नई सेंट्रल रेल्वे स्थानक तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. या स्थानकाने २०२३-२४ मध्ये १२९९ कोटी रुपयांची कमाई केली आहे. तामिळनाडूच्या या प्रमुख स्थानकातून वर्षभरात ३.०५ कोटी प्रवाशांनी प्रवास केला.
चेन्नई सेंट्रल हे दक्षिण भारतातील रेल्वेचे महत्त्वाचे जंक्शन असून, येथून अनेक लांब पल्ल्याच्या गाड्या सुटतात. या स्थानकाची आधुनिक सुविधा आणि दक्षिणेकडील राज्यांशी असलेली जोडणी यामुळे हे उत्पन्नात आघाडीवर आहे. दक्षिण भारतातील पर्यटन आणि व्यवसाय यांचेही येथून मोठे प्रतिनिधित्व होते.
सिकंदराबाद रेल्वे स्थानक
तेलंगणातील सिकंदराबाद रेल्वे स्थानक कमाईच्या यादीत चौथ्या स्थानावर आहे. या स्थानकाने २०२३-२४ मध्ये १२७६ कोटी रुपये कमावले आहेत. हैदराबादजवळ असलेले हे स्थानक दक्षिण आणि मध्य भारताला जोडणारे महत्त्वाचे केंद्र आहे.
येथून २.७७ कोटी प्रवाशांनी प्रवास केला असून, हे स्थानक त्याच्या रणनीतिक स्थानामुळे रेल्वेच्या उत्पन्नात योगदान देते. सिकंदराबाद हे दक्षिण भारतातील व्यस्त स्थानकांपैकी एक असून, येथील सुविधा आणि कनेक्टिव्हिटी यामुळे त्याची लोकप्रियता वाढते.
हजरत निजामुद्दीन रेल्वे स्थानक
दिल्लीतील हजरत निजामुद्दीन रेल्वे स्थानक पाचव्या क्रमांकावर आहे, ज्याने २०२३-२४ मध्ये १२२७ कोटी रुपयांची कमाई केली आहे. नवी दिल्ली नंतर दिल्लीतील दुसरे स्थानक या यादीत स्थान मिळवेल याचा अंदाज अनेकांना नव्हता, त्यामुळे हे नाव आश्चर्यकारक ठरते. हे स्थानक उत्तर आणि दक्षिण भारताला जोडणारे महत्त्वाचे जंक्शन आहे. येथून अनेक प्रीमियम गाड्या सुटतात, ज्यामुळे येथील उत्पन्नात वाढ होते.
