‘हरिताकी’ एक साधं वाटणारं फळ, पण त्यात दडलेले आहेत आरोग्याचे अमूल्य रत्न. पचनाच्या त्रासांपासून ते त्वचेच्या समस्यांपर्यंत, हरिताकी अनेक आजारांवर प्रभावी उपाय ठरते. पण खेदाची गोष्ट अशी की अजूनही अनेकांना याची पूर्ण माहिती नाही. ज्या दिवशी तुम्ही हरिताकीच्या चमत्कारी गुणधर्मांची ओळख करून घ्याल, त्या दिवसापासून ती तुमच्या आयुर्वेदिक दिनचर्येचा अविभाज्य भाग होईल, यात शंका नाही.
भारतात वनस्पतींपासून औषध निर्माण करण्याची परंपरा हजारो वर्षांची आहे. या परंपरेत “हरिताकी” नावाची ही औषधी वनस्पती खास मानली जाते. संस्कृतमध्ये तिला “अभय” असे म्हणतात, म्हणजे भीतीपासून मुक्त करणारी. कारण तिचे गुणधर्मच असे आहेत की ती शरीरात साठलेल्या विषारी घटकांना दूर करते, चयापचय सुधारते, आणि पचनसंस्थेला बळकट करते.
हरिताकीचे फायदे
हरिताकीमध्ये असे घटक असतात, जे आपले संपूर्ण आरोग्य सुधारण्यासाठी उपयुक्त ठरतात. व्हिटॅमिन-C, व्हिटॅमिन-K, मॅग्नेशियम, फ्लेव्होनॉइड्स, अँटीऑक्सिडंट्स, आणि अमिनो अॅसिड्स ही पोषकद्रव्ये रक्तातील साखरेचा समतोल राखण्यास, शरीरातील जळजळ आणि सूज कमी करण्यास, आणि रोगप्रतिकारक शक्ती वाढविण्यास मदत करतात.
आयुर्वेदिक ग्रंथांमध्ये हरिताकीचा अनेक आजारांवर प्रभावी वापर सांगितला आहे. “चरक संहितेत” तिला ‘त्रिदोषनाशक’ मानलं गेलंय, तर “सुश्रुत संहितेत” ती त्रिफळाचा एक महत्त्वाचा घटक मानली जाते. विशेषतः पचन, श्वसन, त्वचा आणि मूत्रमार्गाशी संबंधित तक्रारींसाठी ही एक उत्तम औषधी आहे. मूळव्याध, पोटदुखी, अपचन, खोकला, घसा खवखवणे किंवा तोंडात जळजळ होणे अशा अनेक त्रासांवर ती फायदेशीर आहे.
हरिताकीचा उपयोग कसा कराल?
हरिताकीचा उपयोग चूर्ण, काढा किंवा गोळी स्वरूपात केला जातो. जर केस गळत असतील तर आवळा, रीठा आणि हरिताकी मिसळून तयार केलेलं उकळलेलं पाणी केसांसाठी वरदान ठरू शकतं. त्यामुळे केस मजबूत होतात, गळती कमी होते आणि खवखव देखील थांबते.
तुमचं वजन जर नियंत्रणात येत नसेल, तर हरिताकी तुमच्या चयापचयावर काम करून शरीर डिटॉक्स करण्यात मदत करू शकते. पण या सर्व उपयोगांमागे एक महत्त्वाचं सूत्र आहे, हे औषध योग्य प्रमाणात आणि वैद्यकीय सल्ल्यानुसारच घ्यावं. कारण प्रत्येकाचं शरीर वेगळं असतं आणि त्यानुसार औषधांची मात्रा आणि वेळ महत्त्वाची असते.
