पहलगाम येथील दहशतवादी हल्ल्यानंतर भारत आणि पाकिस्तान यांच्यातील तणाव अभूतपूर्व स्तरावर पोहोचला आहे. भारतीय सैन्याच्या जोरदार प्रत्युत्तरामुळे पाकिस्तानी सैन्यामध्ये घबराट पसरली असून, काही पाकिस्तानी रेंजर्सनी सीमारेषेवरील चौक्या सोडून पलायन केले आहे. विशेष म्हणजे, काही ठिकाणी पाकिस्तानी सैनिकांनी स्वतःहून चौक्यांवरील झेंडे उतरवून लपवल्याची माहिती समोर आली आहे. या घटनेमुळे जम्मू-काश्मीरमधील नियंत्रण रेषेवर (एलओसी) तणाव वाढला असून, दोन्ही देशांचे सैन्य उच्च सतर्कतेवर आहे.
पहलगाम हल्ल्याने तणाव वाढला
२२ एप्रिल २०२५ रोजी पहलगाम येथे झालेल्या दहशतवादी हल्ल्यात २६ पर्यटकांचा मृत्यू झाला होता. भारताने या हल्ल्यासाठी पाकिस्तानला जबाबदार धरले असून, दोन संशयित दहशतवादी पाकिस्तानी नागरिक असल्याचा दावा केला आहे. पाकिस्तानने हे आरोप फेटाळले असून, तटस्थ चौकशीची मागणी केली आहे. या हल्ल्यानंतर भारताने कठोर पावले उचलत सिंधू जल करार निलंबित केला, अटारी-वाघा सीमा बंद केली आणि पाकिस्तानी नागरिकांना व्हिसा देणे बंद केले. याला प्रत्युत्तर म्हणून पाकिस्ताननेही भारतीय विमानांना हवाई हद्दीतून बंदी घातली आणि राजनैतिक संबंध तोडले.
एलओसीवर चकमकी तीव्र
पहलगाम हल्ल्यानंतर नियंत्रण रेषेवर सातत्याने गोळीबार सुरू आहे. नौशेरा, सुंदरबनी, अखनूर, बारामुल्ला आणि कुपवाडा या भागांत भारतीय आणि पाकिस्तानी सैन्यांमध्ये जोरदार चकमकी झाल्या. भारतीय सैन्याने पाकिस्तानच्या “अनपेक्षित” गोळीबाराला चोख प्रत्युत्तर दिले आहे. सूत्रांनुसार, एलओसीवरील २० हून अधिक चेकपोस्टवर गोळीबार झाला. भारतीय सैन्याने आक्रमकपणे प्रत्युत्तर देत पाकिस्तानी चौक्यांना लक्ष्य केल्याने काही ठिकाणी पाकिस्तानी सैनिकांनी चौक्या रिकाम्या केल्या आणि झेंडे उतरवले. या चकमकींमध्ये अद्याप कोणत्याही बाजूने हताहत झाल्याची नोंद नाही, परंतु परिस्थिती अत्यंत तणावपूर्ण आहे.
भारताची रणनीती आणि पाकिस्तानची धास्ती
पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी संरक्षणमंत्री राजनाथ सिंह, राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल आणि तिन्ही सैन्यदलप्रमुखांसोबत सलग बैठका घेतल्या. या बैठकीत सैन्याला पूर्ण स्वातंत्र्य देण्यात आल्याचे सांगितले जाते. भारताने पाच मोठे निर्णय घेतले, ज्यामुळे पाकिस्तानची चिंता वाढली आहे. यामध्ये राजनैतिक संबंध तोडणे, हवाई हद्द बंद करणे आणि सुरक्षा ऑपरेशन्स तीव्र करणे यांचा समावेश आहे.
पाकिस्तानला भारताकडून हवाई हल्ल्याची भीती वाटत असून, त्यांनी इस्लामाबाद आणि लाहोरसाठी २ मेपर्यंत ‘नो फ्लाय झोन’ जाहीर केला आहे. यामुळे या शहरांमधून कोणतेही विमान किंवा हेलिकॉप्टर उड्डाण करणार नाही. पाकिस्तानी सैन्याने इस्लामाबादसह प्रमुख शहरांमध्ये सुरक्षा वाढवली असून, पाकिस्तान स्टॉक एक्सचेंजवरही याचा परिणाम दिसून आला, जिथे ३,००० अंकांची घसरण झाली.
भारताची आक्रमक भूमिका
भारतीय सैन्याने सीमारेषेवरील प्रत्येक हालचालीवर तीक्ष्ण नजर ठेवली आहे. राष्ट्रीय सुरक्षा यंत्रणा आणि गुप्तचर संस्था सतत सतर्क आहेत. भारताने स्पष्ट संदेश दिला आहे की, कोणत्याही प्रकारच्या घुसखोरीला किंवा शस्त्रसंधी उल्लंघनाला तीव्र प्रत्युत्तर दिले जाईल. पहलगाम हल्ल्यानंतर भारताने काश्मीर खोऱ्यातील सुरक्षा ऑपरेशन्स तीव्र केले असून, १,५०० हून अधिक संशयितांना ताब्यात घेतले आहे. तसेच, संशयित दहशतवाद्यांच्या घरांवर कारवाईही करण्यात आली.
पाकिस्तानची प्रतिक्रिया
पाकिस्तानच्या माहितीमंत्री अत्ताउल्लाह तारार यांनी दावा केला की, भारत २४ ते ३६ तासांत सैन्य कारवाई करू शकतो. त्यांनी भारतावर पहलगाम हल्ल्याचा “खोटा” ठपका ठेवून हल्ला करण्याचा आरोप केला. संरक्षणमंत्री ख्वाजा मोहम्मद आसिफ यांनीही भारताचा हल्ला “अटळ” असल्याचे म्हटले आहे, परंतु पाकिस्तान केवळ “अस्तित्वाला धोका” असल्यास अण्वस्त्रांचा वापर करेल, असे स्पष्ट केले.
पाकिस्तानने आंतरराष्ट्रीय समुदायाकडे मध्यस्थीची मागणी केली आहे. पंतप्रधान शहबाज शरीफ यांनी अमेरिकेचे परराष्ट्रमंत्री मार्को रुबिओ यांच्याशी चर्चा करून भारताला संयम राखण्याची विनंती केली. युनायटेड नेशन्सचे सरचिटणीस अँटोनियो गुटेरेस यांनीही दोन्ही देशांना शांतता राखण्याचे आवाहन केले आहे.
काय आहे पार्श्वभूमी?
भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात काश्मीरमुळे १९४७ पासून तणाव आहे. दोन्ही देशांनी यावर तीन युद्धे लढली आहेत. २०१९ मध्ये पुलवामा हल्ल्यानंतर भारताने पाकिस्तानातील दहशतवादी तळांवर हवाई हल्ले केले होते, ज्यामुळे दोन्ही देश युद्धाच्या उंबरठ्यावर पोहोचले होते. सध्याच्या तणावामुळे पुन्हा एकदा अशीच परिस्थिती निर्माण झाल्याची भीती व्यक्त केली जात आहे.
