Vanilla Farming: शेती व्यवसायात (Farming) काळाच्या ओघात मोठा आमूलाग्र बदल बघायला मिळत आहे. आता देशातील शेतकरी बांधव (Farmer) शेतीमध्ये कृषी तज्ञांच्या सल्ल्याने बदल करत आहेत. शेतकरी बांधव प्रामुख्याने पिकपद्धतीत मोठा बदल करत आहेत.
आता बदलत्या काळानुसार नगदी पिकांची (Cash Crop) शेती शेतकरी बांधव मोठ्या प्रमाणात करू लागले आहेत. फळे, फुले, भाजीपाला, तृणधान्ये आणि औषधी यांसह अनेक पिकांची लागवड करून भारतीय शेतकऱ्यांनी देशातील शेती व्यवसायाला एका वेगळ्या उंचीवर नेऊन ठेवले आहे.
आपल्या देशातील शेतकरी बांधव आता नवनवीन तंत्रे आणि नवनवीन प्रयत्नांनी शेतीला सोयीस्कर आणि फायदेशीर बनवत आहेत. देशात गेल्या अनेक वर्षांपासून पारंपारिक पिकांची शेतकरी बांधव शेती करत होता, मात्र पारंपरिक पीकपद्धतीत शेतकरी बांधवांना उत्पादन खर्च अधिक करावा लागे आणि मिळणारे उत्पन्न (Farmer Income) खूपच तोकडे होते.
यामुळेच पारंपारिक पिकांऐवजी आता बागायती पिकांच्या लागवडीला चालना दिली जात आहे, ज्यांची मागणी आणि उत्पन्न जास्त आहे. अशा परिस्थितीत आज आपण आपल्या शेतकरी वाचक मित्रांसाठी एका बागायती आणि नगदी पिकांची माहिती घेऊन झालो आहोत.
आज आपण व्हॅनिला या पिकाची शेती (Vanilla Cultivation) कशी करायची याविषयी जाणून घेणार आहोत. मित्रांनो आम्ही आपल्या माहितीसाठी येथे नमुद करु इच्छितो की, वॅनिलाचा वापर आइस्क्रीमपासून ते फास्ट फूड आणि शीतपेये बनवण्यासाठी केला जातो. त्याची लागवड फार कमी देशांमध्ये केली जाते, परंतु जगात असा एकही देश नाही, जिथे याला मागणी नाही, त्यामुळे शेतकरी वॅनिला लागवड करून निश्चितचं लाखों रुपयांचे उत्पन्न प्राप्त करू शकणार आहेत.
व्हॅनिला काय आहे नेमक
आईस्क्रीमची चव प्रत्येकालाच आवडते. आपण देखील कधी ना कधी आईस्क्रीम खाल्लीच असेल, अशा पदार्थांमध्ये व्हॅनिलाचा वापर वाढवण्यासाठी केला जातो. हे ऑर्किड कुटुंबातील फळ आहे, ज्याला व्हाइनयार्ड पीक देखील म्हणतात. लांब आणि दंडगोलाकार स्टेम असलेले हे फळ मोठ्या कॅप्सूलसारखे दिसते, ज्यातून अनेक बिया काढून त्यावर प्रक्रिया केली जाते. व्हॅनिला फळाप्रमाणे, फुले देखील खूप सुगंधी असतात.
व्हॅनिला लागवड कशी करणार
•प्रत्येक पिकाप्रमाणे, व्हॅनिला लागवड करण्यापूर्वी, मातीची चाचणी करणे आवश्यक आहे, जेणेकरून खते आणि बियाणे आवश्यकतेनुसार वापरता येईल.
•व्हॅनिलाच्या लागवडीसाठी, सेंद्रिय पदार्थ असलेली सुपीक माती अतिशय फायद्याची ठरते.
•व्हॅनिला वाढवण्याच्या दोन पद्धती आहेत, ज्यामध्ये बियापासून वनस्पती तयार केली जाते आणि दुसरी कटिंग किंवा ग्राफ्टिंग पद्धत आहे.
•लवकरात लवकर चांगले उत्पादन मिळावे म्हणून बहुतेक लोक वेल कलम करून लागवड करण्यास प्राधान्य देतात.
•दुसरे कारण असे आहे की व्हॅनिला बियाणे थोडे कठीण असतात, जे पेरणीनंतर अंकुर वाढण्यास आणि वनस्पती बनण्यास बराच वेळ घेतात.
•कटिंग किंवा ग्राफ्टिंग पद्धतीने व्हॅनिलाची लागवड करण्यासाठी ओलावा आवश्यक आहे, कारण या दरम्यान कटिंग वेल वेगाने वाढतात.
•शेतकऱ्यांना हवे असल्यास ते जुलै-ऑगस्टमध्ये व्हॅनिलाची लागवड करू शकतात.
ग्राफ्टिंग पद्धतीने व्हॅनिला लागवड कशी करणार
•व्हॅनिला पिकाची लागवड करण्यापूर्वी, शेत तयार करा आणि लागवड करण्यापूर्वी खड्डे खणून घ्या.
•हे खड्डे शेणखत आणि निंबोळी पेंडीने भरावेत, जेणेकरून पिकाला पोषण व संरक्षण मिळू शकेल.
•व्हॅनिला वेल किमान 8 फूट लांबीचे कापून खड्ड्यात कमी खोलीत लावा.
•व्हॅनिला स्टेम कलम केल्यानंतर, स्टेम पाने किंवा पेंढा सह झाकून द्या.
•लागवडीनंतर लगेचच वेलीला पाणी द्यावे आणि शेतात स्प्रिंकलर किंवा ठिबक सिंचनने पाणी द्यावे.
•चांगल्या उत्पादनासाठी शेतात गरजेनुसार शेणखत, गांडुळ खत आणि निंबोळी पेंड टाकत रहा.
•शेतकर्‍यांना हवे असल्यास ते 1 किलो NPK 100 लिटर पाण्यात विरघळवून देखील फवारू शकतात.
•अर्थात व्हॅनिला हे वेलीवर्गीय पीक आहे, त्यामुळे वेल जमिनीला स्पर्श करणार नाही याची काळजी घ्या.
•यासाठी खड्ड्यात किमान 7 फूट लांबीचा लाकडी खांब ठेवावा, ज्यावर वेल गुंडाळून वाढवता येईल.
•तज्ञांच्या मते, व्हॅनिला वेल 150 सें.मी. पेक्षा जास्त लांब नसावा त्याची लांबी व्यवस्थापित करण्यासाठी, वरून कटिंग आणि छाटणी करत रहा.
व्हॅनिलाची स्मार्ट शेती
•व्हॅनिलाचे उत्तम दर्जाचे उत्पादन मिळविण्यासाठी त्याची लागवड केवळ आर्द्रता, सावली आणि मध्यम तापमान असलेल्या भागातच करावी.
•शेतकऱ्यांना हवे असल्यास ते पॉली हाऊस किंवा ग्रीन हाऊसमध्ये व्हॅनिलाची स्मार्ट शेती करू शकतात, ज्यामध्ये स्प्रिंकलर सिंचन पद्धतीचा वापर केला जातो, ज्यामुळे पाण्याची भरपूर बचत होते.
•व्हॅनिला लागवडीतून अधिक उत्पन्न मिळविण्यासाठी शेतकरी त्यासोबत इतर भाजीपाला-औषधी पिकांचीही लागवड करू शकतात.
•एकदा पेरणी-रोपण केल्यानंतर, व्हॅनिला पिकापासून 3 वर्षांनी पहिले पीक मिळते, त्यानंतर योग्य काळजी घेतल्यास त्याचे उत्पादन लवकर सुरू होते.
व्हॅनिला प्रक्रिया
अहवालानुसार, व्हॅनिला रोपण केल्यानंतर, त्याची फळे आणि फुले पिकण्यासाठी सुमारे 9-10 महिने लागतात, त्यानंतर त्यावर प्रक्रिया करून अनेक स्वादिष्ट खाद्यपदार्थ बनवले जातात. आंतरराष्ट्रीय बाजारात केवळ 1 किलो व्हॅनिला बिया 40-50 हजार रुपयांना विकले जाते. खाद्यपदार्थ बनवणाऱ्या मोठमोठ्या कंपन्या व्हॅनिलाला चांगल्या किंमती देतात.
स्पाइसेस बोर्ड ऑफ इंडियाच्या अहवालानुसार, जगात विकल्या जाणार्‍या आइस्क्रीमपैकी 40% एकट्या व्हॅनिलाचा वाटा आहे. इतकंच नाही तर अनेक कंपन्या व्हॅनिलापासून केक, कोल्ड्रिंक्स, परफ्यूम आणि लग्झरी ब्युटी प्रॉडक्ट्स बनवतात.
