अहमदनगर Live24 टीम, 16 डिसेंबर 2021 :- एक जुनी म्हण आहे की निरोगी शरीरात निरोगी मन वसते. पण तुमच्या लक्षात आले आहे का की मन निरोगी असेल तर शरीरही निरोगी राहण्यास मदत होते. म्हणजेच या दोन गोष्टी एकमेकांशी संबंधित आहेत. तर अनेकदा असे घडते की मनाच्या आरोग्याबाबत आपण एकतर उदासीन वृत्ती अंगीकारतो किंवा त्याला लाज वाटून लपवून ठेवतो.(Depression Treatment)
ज्याप्रमाणे ताप आल्यावर औषध घेतल्याने समस्या आटोक्यात येते, त्याचप्रमाणे मन आजारी असतानाही उपचार घेणे आवश्यक आहे. आपल्या भारतीयांच्या मनात विशेषतः मानसिक स्थितीबद्दल बरेच गैरसमज आहेत.
कोणत्याही मानसिक स्थितीला आपण वेडेपणा असे उपाधी देतो, अंधश्रद्धेपोटी आपण ते करून घेतो पण मानसोपचारतज्ज्ञ किंवा समुपदेशकाकडे जायला घाबरतो आणि मुख्य म्हणजे मानसिक समस्यांना आपण आजार मानत नाही. त्यांना गृहीत धरतो. नैराश्यासारख्या परिस्थिती, ज्या योग्य उपचाराने पूर्णपणे सामान्य होऊ शकतात, गंभीर पातळीपर्यंत बिघडतात.
नैराश्याला उपचार आवश्यक आहेत :- नैराश्य ही नवीन समस्या नाही. परंतु या समस्येकडे अनेकदा दुर्लक्ष केले जाते. लोकांना असे वाटते की याला महत्त्व द्यायची काय गरज आहे, त्यावरून लक्ष काढून टाका, बरं होईल. कारण नैराश्य म्हणजे नैराश्याशिवाय दुसरे काही नसते.
रुग्णाला नैराश्याची स्थिती समजताच त्याला उपचार मिळाले, तर आत्महत्येसारख्या घटनांना मोठ्या प्रमाणावर आळा बसू शकतो, हे संशोधनातून सिद्ध झाले आहे. पण अनेकदा उलटे घडते. सध्या काही टक्के लोकांना या समस्येबद्दल जागरुकता आली आहे पण ते अनेक गैरसमजांमध्येही अडकले आहेत. म्हणूनच योग्य माहिती ठेवणे आवश्यक आहे आणि गोंधळात पडू नका. या काही गोष्टी लक्षात ठेवा.
नैराश्य ही काल्पनिक गोष्ट नाही :- किंबहुना, हे सत्य टाळण्यासाठी केवळ एक निमित्त आहे. तर सत्य हे आहे की जेव्हा डॉक्टर मेंदूचे स्कॅन करतात तेव्हा नैराश्याच्या रुग्णांच्या मेंदूतील रसायने नसांमध्ये जाणारे असंतुलित दिसतात. त्यामुळे नैराश्याला कल्पनारम्य म्हणून टाकू नका.
कोणत्याही क्रियाकलापाची सक्ती करू नका :- कधीकधी नैराश्याच्या बाबतीत व्यस्तता उपयुक्त ठरू शकते. विशेषत: काही रचनात्मक कामात व्यस्त. परंतु जास्त व्यस्तता देखील समस्या निर्माण करू शकते. एखाद्या सामाजिक कार्यात किंवा कला कार्यात सहभागी होणे नैराश्याच्या सुरुवातीच्या किंवा सौम्य प्रकरणांमध्ये उपयुक्त ठरू शकते, परंतु तीव्र नैराश्यामध्ये, डॉक्टर काही काळ व्यस्त न राहण्याचा सल्ला देखील देऊ शकतात.
काहीवेळा स्वत:ला जास्त कामात टाकणे हे देखील क्लिनिकल डिप्रेशनचे लक्षण असू शकते. अशा स्थितीत रुग्ण अधिक एकाकी आणि नैराश्यग्रस्त होण्याची शक्यताही वाढते. विशेषतः नैराश्याने ग्रस्त पुरुषांमध्ये हे एक सामान्य लक्षण आहे कारण ते त्यांच्या समस्या सहजपणे व्यक्त करू शकत नाहीत आणि शेअर करू शकत नाहीत.
नैराश्य कोणालाही होऊ शकते :- लोक सहसा असा समज करतात की नैराश्य फक्त त्यांनाच येते जे काही दुःखातून गेले आहेत, परंतु तसे नाही. काही वेळा सर्व साधने आणि आनंद असूनही काही भावनिक उलथापालथ होऊ शकते. एखाद्या सेलिब्रिटी किंवा श्रीमंत व्यक्तीचा नैराश्यामुळे मृत्यू झाल्याचे आपण दररोज वर्तमानपत्रात वाचतो. नैराश्य ही अशी स्थिती आहे जी कोणत्याही वयोगटातील किंवा कोणत्याही व्यक्तीमध्ये उद्भवू शकते. अगदी लहान मुलांमध्येही. एवढेच नाही तर काही वेळा ते अनुवांशिकही असू शकते.
नैराश्याची लक्षणे भिन्न असू शकतात :- नैराश्याची लक्षणे प्रत्येकामध्ये सारखीच असतात असे नाही. फक्त उदास दिसणे, रडणे, हताश दिसणे ही लक्षणे नाहीत. चिडचिड, राग, चीड, एकाग्रतेचा अभाव, जास्त खाणे किंवा खाणे बंद करणे, एकटे राहणे पसंत करणे किंवा अनावश्यक उत्साह दाखवणे किंवा पूर्णपणे शांत राहणे ही देखील नैराश्याची लक्षणे असू शकतात. कदाचित बाहेरून तुम्हाला सामान्य वाटणारी व्यक्ती आतून खूप गोंधळात जात असेल.
सहयोग, समर्थन :- नैराश्यातून बाहेर येण्यासाठी रुग्णावर उपचार करणे आवश्यक आहे. त्याला त्याच्या आजूबाजूला निरोगी आणि सकारात्मक वातावरण मिळणेही आवश्यक आहे. रुग्णाची स्थिती समजून घेणारे मित्र, ओळखीचे किंवा कुटुंबियांसोबत वेळ घालवणे, बोलणे, नियमित व्यायाम आणि पौष्टिक आहार घेणे, समुपदेशन सत्रे नियमित ठेवणे आणि पूर्ण उपचार घेणे, तसेच स्वत:वर आत्मविश्वास निर्माण करणे या सर्व गोष्टी या समस्येतून चमत्कारिक ठरू शकतात.
म्हणूनच, जेव्हा जेव्हा एखाद्या व्यक्तीमध्ये कोणतीही लक्षणे दिसून येतात तेव्हा त्याच्यासाठी मदतीचा हात पुढे करा, तुम्हाला माहित आहे की तुम्ही एक अनमोल जीव वाचवण्यात हातभार लावू शकता.