Medicinal Plant Farming: भारतीय शेतकरी बांधव आता काळाच्या ओघात शेतीमध्ये (Farming) बदल करत आहेत. पारंपरिक पिकांना फाटा देत आता शेतकरी बांधव औषधी वनस्पतींची सारख्या नगदी पिकांची (Cash Crop) शेती करत आहेत.
यामुळे शेतकरी बांधवांच्या उत्पन्नात (Farmer Income) भरीव वाढ झाली आहे. कृषी तज्ञांच्या मते, शेतीतून दुप्पट नफा मिळविण्यासाठी नवीन कृषी तंत्रे आणि नवीन नगदी पिकांची, औषधी पिकांची तसेच फळबाग पिकांची शेती (Agriculture) करणे आता अनिवार्य झाले आहे.
कृषी तज्ञांच्या मते प्रतिकूल परिस्थितीमध्ये शेतीतून बक्कळ पैसा कमवायचा असेल तर शेतकरी बांधवांनी औषधी वनस्पतीची लागवड केली पाहिजे. या औषधी पिकांमध्ये जोजोबा (Jojoba Farming) समाविष्ट आहे, ज्याला वाळवंटातील सुवर्ण फळ देखील म्हणतात.
जोजोबा हे एक नगदी पीक आहे, ज्याच्या लागवडीमुळे प्रतिकूल परिस्थितीतही शेतकऱ्यांना फायदा होतो, परंतु बहुतेक शेतकऱ्यांना त्याच्या फायद्यांविषयी माहिती नसते. यामुळे आज आपण जोजोबा शेती विषयी जाणून घेण्याचा प्रयत्न करणार आहोत.
जोजोबाचे फायदे
मित्रांनो आम्ही तुम्हाला सांगू इच्छितो की, जोजोबाची लागवड तेल काढण्याच्या उद्देशाने केली जाते. त्याच्या तेलात वॅक्स एस्टर असते, जे मॉइश्चरायझर, शाम्पू, केसांचे तेल, लिपस्टिक, कंडिशनर, वृद्धत्वविरोधी आणि सूर्यापासून संरक्षण करण्यासाठी वापरले जाते. उत्पादने याशिवाय रसायने आणि औषधे बनवण्यासाठीही जोजोबाचा वापर मोठ्या प्रमाणावर केला जातो.
जोजोबा वाळवंटात देखील उगते
- जोजोबाची मुळे ऍरिझोना, कॅलिफोर्निया आणि मेक्सिकोच्या सोनोरन आणि मोजावे वाळवंटात आहेत, परंतु भारतात जोजोबाची रोपे वाळवंटीकरण टाळण्यासाठी थारच्या वाळवंटात लावली जातात.
- वाळवंट आणि ओसाड जमिनीतही शेतकर्‍यांसाठी आशेचा किरण निर्माण करून, कमी खर्चात शेतकर्‍यांचे उत्पन्न वाढवण्याचा मार्गही जोजोबा शेतीने दाखवला आहे.
- जोजोबाचे झाड 3 ते 5 मीटर उंच वाढू शकते, जे पुढील 150 वर्षे फळ देऊ शकते.
- त्याची सर्वात महत्वाची गोष्ट म्हणजे जोजोबामध्ये प्रत्येक तापमान सहन करण्याची शक्ती आहे, ज्यामुळे शेतकर्‍यांचे त्याच्या लागवडीत कोणतेही नुकसान होणार नाही.
भारतात जोजोबा शेती कुठे केली जाते
- जोजोबाला कमी श्रमात भरपूर फायदेशीर पीक देखील म्हटले जाते, ज्याला जास्त सिंचन किंवा लागवडीसाठी जास्त काळजी घ्यावी लागत नाही.
- कमी पाण्याच्या प्रदेशात, ओसाड जमिनी आणि वालुकामय भागात त्याची रोपे लावल्यास चांगले उत्पन्न मिळू शकते.
- अहवालानुसार, भारतातील सुमारे 600 ते 700 हेक्टर जमिनीवर शेतकरी जोजोबा शेती करत आहेत.
- यामध्ये राजस्थानमध्ये सर्वाधिक 400-500 हेक्टर, त्यानंतर गुजरातमध्ये 100 हेक्टर आणि सुमारे 50 हेक्टरवर महाराष्ट्रातील शेतकरी जोजोबा पिकवत आहेत.
- कृषी तज्ज्ञांच्या मते पंजाब, हरियाणा, ओरिसा, तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटकातील शेतकरीही जोजोबाची लागवड करून चांगला नफा कमवू शकतात.
- जगभरातील देशांमध्ये जोजोबा सौंदर्य उत्पादनांची मागणी झपाट्याने वाढत आहे. अशा परिस्थितीत जोजोबाची लागवड करून त्यावर प्रक्रिया करून शेतकरी चांगले उत्पन्न मिळवू शकतात.