Okra Farming : सर्वांनी भेंडी पाहिली असेल आणि खाल्लीही असेल, पण लाल भेंडी (Red Okra) कोणी पाहिली आहे का? आजकाल लाल भेंडी (Red Okra Crop) खूप चर्चेत आहे. लाल भेंडीबद्दल बोलायचे तर ते एक विदेशी पीक आहे.
हे लक्षात घेण्यासारखे आहे की आतापर्यंत त्याची लागवड युरोपियन देशांमध्ये केली गेली आहे. पण भारतातही आता लाल भेंडीची लागवड (Red Okra Farming) सुरू झाली आहे. आरोग्याच्या दृष्टीने लाल भेंडी रामबाण औषधापेक्षा कमी नाही. त्यात भरपूर पोषक घटक असतात.
यामध्ये फॉलिक अॅसिड आढळते, जे मुलांच्या मानसिक विकासासाठी उपयुक्त आहे. रेड लेडीफिंगरमध्ये हृदयरोग, लठ्ठपणा आणि मधुमेह नियंत्रित करण्याची क्षमता असते. लाल भेंडीमध्ये असलेले लोह, कॅल्शियम आणि अँटिऑक्सिडंट घटक हृदयासाठी उपयुक्त ठरतात. याच्या सेवनाने कोलेस्ट्रॉल रोखण्यास मदत होते. हिरव्या भेंडीच्या तुलनेत लाल भेंडी कापल्यावर चिकटपणा कमी असतो. लाल भेंडीमध्ये असलेल्या औषधी गुणधर्मांसोबतच, याच्या
लागवडीतून शेतकऱ्यांना (Farmer) भरपूर उत्पन्न मिळते. हिरव्या भेंडीपेक्षा बाजारात याला अधिक मागणी आहे. यामुळे शेतकऱ्यांना तिप्पट उत्पन्न मिळते. भारतीय भाजी संशोधन संस्थेने काशी लालीमा या नावाने लाल भेंडीची एक नवीन जात तयार केली आहे. मित्रांनो आज आपण लाल भेंडीशेतीबद्दल (Farming) काही महत्वाच्या बाबी जाणून घेणार आहोत.
लाल भेंडीच्या लागवडीसाठी आवश्यक हवामान
लाल भिंडीच्या लागवडीसाठी उष्ण आणि दमट कमी हवामान योग्य आहे. सर्वसाधारणपणे, हिरव्या भेंडीप्रमाणे, लाल भेंडी वनस्पतीची लांबी सुमारे एक ते दीड मीटर असते. रेड लेडीफिंगरची लागवड खरीप आणि रब्बी या दोन्ही हंगामात केली जाते. त्याच्या रोपाला जास्त पावसाची गरज नसते. त्याच्या लागवडीसाठी सामान्य पाऊस पुरेसा आहे. जास्त उन्हाळा आणि जास्त हिवाळा त्याच्या लागवडीसाठी चांगला नसतो. हिवाळ्यातील दंव त्याच्या पिकांचे अधिक नुकसान करते. वाढीसाठी रोपांना दिवसातून 6 तास सूर्यप्रकाश लागतो.
शेतीसाठी उपयुक्त माती
रेड लेडीफिंगर लागवडीसाठी सेंद्रिय पदार्थ आणि सेंद्रिय पदार्थ असलेली वालुकामय चिकणमाती जमीन सर्वोत्तम असते. चांगल्या उत्पादनासाठी आणि दर्जेदार फळांसाठी, योग्य निचरा आणि मातीचा pH राखला पाहिजे. मूल्य 6.5 ते 7.5 दरम्यान असावे. रेड लेडीफिंगरची लागवड देशात जवळपास सर्वत्र करता येते.
लाल लेडीफिंगर लागवडीसाठी योग्य वेळ
हिरव्या भेंडीप्रमाणे लाल भेंडीची लागवड वर्षातून दोनदा करता येते. फेब्रुवारीच्या पहिल्या आठवड्यापासून मार्चच्या अखेरीस आणि जून ते जुलैपर्यंत लागवड करता येते.
लाल भेंडी लागवडीची तयारी कशी करावी
रेड लेडीफिंगर लागवडीसाठी सुरुवातीला शेतात चांगली नांगरट करून मोकळे सोडावे. त्यानंतर एकरी 15 क्विंटल या प्रमाणात जुने शेणखत टाकून शेताची चांगली नांगरणी करावी. त्यामुळे शेणखत जमिनीत चांगले मिसळते. यानंतर शेतात पाणी सोडून शेताची मळणी करावी. नांगरणीनंतर दोन ते तीन दिवसांनी जमीन वरून कोरडी पडू लागल्यावर पुन्हा शेत नांगरून त्यात पाटा चालवावा म्हणजे शेत समतल होईल.
सुधारित वाण
रेड लेडीफिंगरच्या दोन सुधारित जाती आहेत –
या प्रजातीच्या विकासासाठी भारतीय कृषी शास्त्रज्ञांनी 1995-96 पासून काम सुरू केले. 23 वर्षांनंतर, वाराणसी येथील भारतीय भाजीपाला संशोधन संस्थेला लाल लेडीफिंगरची ही विविधता विकसित करण्यात यश आले. या जातीचा रंग जांभळा आणि लाल आहे. 10-15 सेमी लांब आणि 1.5 ते 1.6 सेमी जाड असलेल्या या भेंडीमध्ये पोषक तत्वे मुबलक प्रमाणात आढळतात. या दोन्ही जातींची फळे लाल रंगाची असतात.
सिंचन आणि खत व्यवस्थापन
लाल लेडीफिंगरचे सिंचन सामान्य भेंडीसारखेच असते. त्याच्या झाडाला हंगामानुसार सिंचन केले जाते. मार्चमध्ये 10-12 दिवस, एप्रिलमध्ये 7-8 दिवस आणि मे-जूनमध्ये 4-5 दिवस करा. पावसाळ्यात नियमित पाऊस पडल्यास सिंचनाची गरज नसते.
लाल भेंडी पिकासाठी खतांचे प्रमाण
रेड लेडीफिंगर पेरण्यापूर्वी, शेत तयार करताना, शेतकरी बांधवाने एक महिना आधी 20-30 टन चांगले कुजलेले शेणखत शेतात टाकावे. 100 किलो नायट्रोजन, 60 किलो फॉस्फरस, 50 किलो पोटॅश हेक्टरी दिले पाहिजे.
खत टाकण्याची पद्धत
पेरणीपूर्वी एक तृतीयांश नत्र खत आणि स्फुरद व पालाशची संपूर्ण मात्रा शेतात मिसळावी. उभ्या पिकात उरलेल्या नायट्रोजनच्या दोनदा समान रीतीने टॉप ड्रेसिंग करा.
लाल लेडीफिंगरच्या लागवडीतील खर्च आणि कमाई
लाल भेंडीचे उत्पादन सामान्य भेंडीपेक्षा तिप्पट आहे. त्याच्या भारतीय जातीचा शोधही कृषी शास्त्रज्ञांनी लावला आहे. ही लाल भेंडी बाजारात सामान्य भेंडीपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त किंमतीत विकली जाते. शंभर ते पाचशे रुपये प्रतिकिलो या दरम्यान लाल भेंडीला बाजार भाव मिळतो.