Gold without hallmarks: भारतीय मानक ब्युरो (Bureau of Indian Standards) ने सोन्याच्या दागिन्यांचे हॉलमार्किंग (Hallmarking of gold jewellery) अनिवार्य केले आहे. तुम्ही सणासुदीच्या काळात सोने खरेदी करत असाल तर हॉलमार्किंग लक्षात ठेवा. घरात ठेवलेले जुने सोन्याचे दागिने स्वच्छ करून पॉलिश करून देणार असाल तर हॉलमार्किंगचेही काम करता येईल. तुमच्या जुन्या दागिन्यांवर हॉलमार्क चिन्ह नसले तरीही तुम्ही ते विकू शकता. जुन्या दागिन्यांवरच हॉलमार्किंगचे चिन्ह मिळवायचे असेल तर हे देखील काम करू शकते.
ब्युरो ऑफ इंडियन स्टँडर्ड्स (BIS) ने 23 जून 2021 पासून सोन्याच्या दागिन्यांचे हॉलमार्किंग अनिवार्य केले होते. त्यामुळे या सणासुदीच्या मोसमात तुम्ही बाजारात जाणार असाल तर तुमचे जुने सोने स्वच्छ करण्यासोबतच हॉलमार्किंगही करून घेऊ शकता.
ज्वेलर्ससाठी हॉलमार्किंग अनिवार्य आहे –
भारत सरकारने (Government of India) ग्राहकांच्या सुरक्षेच्या गरजा लक्षात घेऊन सोन्याचे दागिने आणि कलाकृतींमध्ये हॉलमार्किंग अनिवार्य करण्याचा निर्णय घेतला होता. BIS च्या हॉलमार्किंग योजनेअंतर्गत, ज्वेलर्सना हॉलमार्क केलेल्या दागिन्यांची विक्री करण्यासाठी नोंदणी क्रमांक दिला जातो. तुमच्याकडे जुने दागिने असून त्यावर हॉलमार्किंगचे चिन्ह नसले तरीही ज्वेलर्स असे सोने (gold) खरेदी करतील. हॉलमार्किंग फक्त ज्वेलर्ससाठी अनिवार्य आहे.
हॉलमार्किंगसाठी शुल्क (Charges for hallmarking) –
कोणाला हवे असल्यास, ते त्यांच्या दागिन्यांचे हॉलमार्क त्यांच्या ज्वेलर्सद्वारे मिळवू शकतात. यासाठी त्याला ठराविक फी भरावी लागते. सरकारी आकडेवारीनुसार, 1 एप्रिल 2022 ते 31 जुलै 2022 पर्यंत सुमारे 3.7 कोटी दागिने हॉलमार्क करण्यात आले आहेत. त्याच वेळी, 2021-2022 मध्ये, एकूण 8.68 कोटी दागिने हॉलमार्क केले गेले.
सोन्याच्या हॉलमार्किंगचे नियम फक्त ज्वेलर्ससाठी आहेत. ते ग्राहकांना हॉलमार्किंगशिवाय सोन्याचे दागिने विकू शकत नाहीत. जर ग्राहकाकडे आधीपासून हॉलमार्किंगशिवाय दागिने असतील तर त्यावर परिणाम होणार नाही आणि पूर्वीप्रमाणेच विक्री करता येईल. एखाद्या ज्वेलर्सने ग्राहकाकडून सोने खरेदी करण्यास किंवा देवाणघेवाण करण्यास नकार दिल्यास त्याच्यावरही कारवाई होऊ शकते.
ते अनिवार्य का होते?
देशातील मोठी लोकसंख्या स्वतःच्या कष्टाने कमावलेले पैसे जोडून सोन्याचे दागिने खरेदी करते. अशा परिस्थितीत त्यांना कोणत्याही प्रकारच्या फसवणुकीला बळी पडू नये, यासाठी सरकारने हॉलमार्किंग अनिवार्य केले आहे. आता ज्वेलर्सना सोन्याच्या दागिन्यांवर हॉलमार्क लावणे बंधनकारक आहे.
जर एखादा ग्राहक हॉलमार्क असूनही सोन्याच्या शुद्धतेबद्दल असमाधानी असेल, तर तो हॉलमार्किंग केंद्रावर स्वतःहून सोन्याची तपासणी करून घेऊ शकतो. ग्राहकाचे आव्हान खरे असल्याचे सिद्ध झाल्यास ज्वेलर्सवर कारवाई करण्याची तरतूद आहे. यासोबतच ग्राहकांना भरपाईही दिली जाणार आहे. त्यासाठी देशभरातील शहरांमध्ये हॉलमार्किंग केंद्रेही (Hallmarking Centres) उघडली जात आहेत.
गेल्या वर्षी सुरू झाले –
हॉलमार्क अनिवार्य करण्याचा पहिला टप्पा 23 जून 2021 पासून लागू झाला. हॉलमार्क केंद्र असलेल्या 256 जिल्ह्यांमध्ये या नियमानुसार हॉलमार्किंग अनिवार्य करण्यात आले आहे. दुसरा टप्पा 1 जून 2022 पासून लागू झाला. दुसऱ्या टप्प्यात, अनिवार्य हॉलमार्क प्रणाली अंतर्गत 32 अतिरिक्त जिल्ह्यांचा समावेश करण्यात आला.