Old Indian Coin : अनेक जणांना जुनी नाणी (Old Coins) किंवा जुन्या नोटा (Old currency note) गोळा करण्याचा, जपून ठेवण्याची आवड (Interest) असते.
परंतु अनेकांना हे माहित नसते की सरकार (Government) जुनी नाणी बंद का करत नाही. यामागचे कारणंही तसेच आहे.
भारतातील प्रत्येक नोटेची किंवा शहराची एक निश्चित किंमत असते. आणि ते नेहमीच त्याच्या मूल्यापेक्षा कमी असते. पण असे नाणे (Antique Coin) देशातही आहे. जे बनवताना सरकारला त्याच्या खर्चापेक्षा जास्त पैसे मोजावे लागतात.
हे नाणे 1 रुपयाचे आहे हे करण्यासाठी सरकारला 1.11 ते 1.25 रुपये खर्च करावे लागतात पण असे असूनही सरकार दरवर्षी दोन कोटींहून अधिक नाणी काढते. पण सरकार तोट्यात चालत ही नाणी (Rear Coin) का बनवते? चला त्याबद्दल जाणून घेऊया.
सरकार तोट्यात आहे
सर्वप्रथम नोटेबद्दल बोलूया, त्यामुळे नोट बनवताना खूप काळजी घेतली जाते. यामध्ये गांधीजींचे चित्र, सुरक्षा रेखा, आरबीआय गव्हर्नरची स्वाक्षरी इत्यादींचा समावेश आहे. पण तरीही या कागदी नोटा बनवल्या जातात. ज्याचे वय खूप कमी आहे.
हे टाळण्यासाठी सरकार नाणी काढते. तर 1 रुपयाचे नाणे बनवण्याचा एकमेव उद्देश महागाई थांबवणे हा आहे. सरकारने हे नाणे बनवणे बंद केले तर नाण्याचे किमान मूल्य 2 रुपये असल्यास महागाई दुपटीने वाढणार आहे.
हे असे समजून घ्या
तुम्हाला एका उदाहरणाने समजावण्याचा प्रयत्न करत आहे, आज दुधाच्या एका पॅकेटची किंमत 20 रुपयांपासून 21 रुपयांपर्यंत आहे! एक रुपयाचे नाणे बंद झाले तर ते 20 ते 22 रुपये होईल आणि त्यामुळे महागाई दुप्पट होईल.
सरकारला नाणी का काढावी लागतात?
यासाठी सरकारला कमी किमतीची नाणी बनवावी लागतात. पूर्वी 1 रुपयाची नोट पण बनवली होती पण त्याचे आयुष्य खूपच लहान होते आणि म्हणूनच ती बंद झाली. पण आता 2015 पासून त्याचे पुनर्मुद्रण होत आहे.
तर जेव्हा सरकारने 2000 आणि 500 च्या नवीन नोटा जारी केली. त्यामुळे त्याची किंमत कमी करून त्याची गुणवत्ता कमी करण्यात आली. यामुळे सरकार कमी किमतीत अधिक नोटा छापू शकते.