Protein Powder: फिटनेस उद्योगात सर्वात जास्त वापरले जाणारे बॉडी बिल्डिंग सप्लिमेंट म्हणजे ‘प्रोटीन सप्लिमेंट’. याला सामान्य भाषेत प्रोटीन पावडर असेही म्हणतात. प्रोफेशनल बॉडीबिल्डर असो किंवा नवशिक्या, प्रत्येकजण व्यायामानंतर प्रोटीन पावडर पितात.
तसेच काही संशोधन असे सूचित करतात की, प्रोटीन पावडर घेण्याचे फायदे आहेत, परंतु काही दुष्परिणाम देखील आहेत. हार्वर्ड मेडिकल स्कूलच्या अहवालानुसार, एका अभ्यासात 134 प्रोटीन पावडरमध्ये 130 प्रकारची धोकादायक रसायने आढळून आली.
हार्वर्डशी संलग्न असलेल्या ब्रिघम आणि महिला रुग्णालयाच्या पोषण विभागाच्या संचालक कॅथी मॅकमॅनस म्हणतात की ‘मी काही विशिष्ट प्रकरणांशिवाय प्रोटीन पावडर वापरण्याची शिफारस करत नाही. प्रथिने पावडर केवळ तज्ञांच्या देखरेखीखाली घ्यावी. तुम्ही देखील प्रोटीन पावडर सप्लिमेंट वापरत असाल तर हा लेख नक्की वाचा.
प्रोटीन पावडर म्हणजे काय –प्रोटीन पावडर पूरक पावडर स्वरूपात उपलब्ध आहेत. प्रथिने पावडर अनेक स्वरूपात येते. जसे कॅसिन, व्हे प्रोटीन इ. प्रथिने पावडरमध्ये साखर, कृत्रिम स्वीटनर, जीवनसत्त्वे, खनिजे मिसळली जातात. बाजारात उपलब्ध असलेल्या प्रोटीन पावडरच्या एका स्कूपमध्ये 10 ते 30 ग्रॅम प्रोटीन असू शकते.
प्रोटीन पावडर घेण्याचा धोका –न्यूट्रिशनिस्ट कॅथी मॅकमॅनस यांच्या मते, जर कोणी प्रोटीन पावडर वापरत असेल तर त्याचे काही दुष्परिणाम होऊ शकतात. पूरक आहारांच्या दुष्परिणामांवरील डेटा मर्यादित आहे. असे असले तरी प्रथिन पावडरचेही दुष्परिणाम होतात हे नाकारता येणार नाही.
प्रथिने पावडर पुरवणीच्या वेळेनुसार दुष्परिणाम दिसून येतात, असे मॅकमॅनस म्हणतात. याचे सेवन केल्याने पचनाशी संबंधित समस्या उद्भवू शकतात. बहुतेक प्रथिने पावडर दुधापासून बनवल्या जातात. ज्या लोकांना दुग्धजन्य पदार्थांची ऍलर्जी आहे किंवा ज्यांना लॅक्टोज (दुधाचा गोडवा) पचवता येत नाही, त्यांना पोटाचा त्रास होऊ लागतो.
काही प्रथिने पावडरमध्ये खूप कमी साखर असते आणि इतर खूप जास्त, मॅकमॅनस स्पष्ट करतात. या अतिरिक्त साखरेचा शरीरावर अनेक प्रकारे परिणाम होऊ शकतो. या प्रोटीन पावडरमध्ये जास्त कॅलरीज असल्याने वजन वाढू लागते आणि रक्तातील साखरेची पातळीही वाढते. अमेरिकन हार्ट असोसिएशनने महिलांसाठी दररोज 24 ग्रॅम आणि पुरुषांसाठी 36 ग्रॅम साखर खाण्याची शिफारस केली आहे.
समोर प्रोटीन पावडरचा नवा धोका होता –हार्वर्ड मेडिकल स्कूलच्या अहवालानुसार, 2020 मध्ये क्लीन लेबल प्रोजेक्ट नावाच्या ना-नफा गटाने प्रोटीन पावडरमधील विषारी पदार्थाविषयी एक अहवाल प्रसिद्ध केला. संशोधकांनी 134 प्रोटीन पावडर उत्पादनांची तपासणी केली आणि त्या उत्पादनांमध्ये 130 प्रकारचे विषारी पदार्थ असल्याचे आढळले.
या अहवालानुसार, अनेक प्रथिन पावडरमध्ये मोठ्या प्रमाणात धातू (शिसे, आर्सेनिक, कॅडमियम आणि पारा), बिस्फेनॉल-ए (बीपीए, प्लास्टिक बनवण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या), कीटकनाशके आणि इतर धोकादायक रसायने असतात. या रसायनांमुळे कर्करोग आणि इतर आजारांचा धोका वाढतो. प्रथिन पावडरमध्ये काही विषारी पदार्थ लक्षणीय प्रमाणात उपस्थित होते. उदाहरणार्थ, प्रोटीन पावडरमधील बीपीए मर्यादा नमूद केलेल्या मर्यादेपेक्षा 25 पट जास्त होती. तसेच सर्व प्रथिने पावडरमध्ये हे विष जास्त प्रमाणात नसते.
प्रथिने पावडर घ्यावे किंवा नाही –न्यूट्रिशनिस्ट कॅथी मॅकमॅनस सांगतात की, केमिकल फ्री प्रोटीन पावडर नेहमी घ्यावी. पण डॉक्टर किंवा तज्ञांच्या सल्ल्याशिवाय कोणतेही सप्लिमेंट वापरू नका याची विशेष काळजी घ्या. पण तरीही मी शिफारस करेन की प्रोटीन सप्लिमेंट्सऐवजी अंडी, नट, मांस, दही, मसूर, बीन्स, मासे, चीज इत्यादी प्रोटीनयुक्त पदार्थ खा.