Type 1 Diabetes: अमेरिकन गायक आणि प्रियांका चोप्राचा पती निक जोनास याने सोमवारी इंस्टाग्राम पोस्टमध्ये टाइप 1 मधुमेहाबद्दल सांगितले. निक जोनासला वयाच्या 13 व्या वर्षापासून टाइप 1 मधुमेह आहे. 2005 मध्ये त्यांना हा आजार झाल्याचे निदान झाले.
निक जोनासने टाइप 1 मधुमेहाची लक्षणे सांगितली. जोनासने सांगितले की, त्याला खूप तहान लागणे, जास्त लघवी होणे, वजन कमी होणे आणि चिडचिड अशी लक्षणे जाणवत होती. त्यांच्या मते, ही लक्षणे टाइप 1 मधुमेहाची सामान्य लक्षणे म्हणून पाहिली जाऊ शकतात.
टाइप 1 मधुमेह म्हणजे काय –
मधुमेह ही एक हार्मोनल स्थिती आहे ज्यामध्ये रक्तातील साखरेची पातळी वाढते. मधुमेहाचे 2 प्रकार आहेत- प्रकार 1 मधुमेह आणि प्रकार 2 मधुमेह. टाइप 1 मधुमेह हा स्वयंप्रतिकार रोगामुळे होतो जो शरीराला इन्सुलिन तयार करू देत नाही. स्वयंप्रतिकार रोगात, रोगप्रतिकारक शक्ती शरीरावरच हल्ला करते. जगातील सुमारे 5-10 टक्के लोक टाइप 1 मधुमेहाने ग्रस्त आहेत.
ग्लोबल हॉस्पिटल, मुंबईच्या डायबेटोलॉजिस्ट डॉ. आरती उल्लाल यांच्या मते, टाइप 1 मधुमेह इन्सुलिनचे उत्पादन न झाल्यामुळे होतो. खरं तर, टाइप 1 मधुमेहाला सुरुवातीपासूनच उपचारासाठी इन्सुलिनची आवश्यकता असते.
टाइप 2 मधुमेह इन्सुलिनच्या कमतरतेमुळे आणि इन्सुलिन प्रतिरोधकतेमुळे होतो. जेव्हा शरीरातील ग्लुकोज पेशी शोषून घेण्याची आणि रक्तातील साखरेचा ऊर्जेसाठी वापर करण्याची क्षमता कमी होते तेव्हा इन्सुलिनचा प्रतिकार होतो. त्यावर प्रथम गोळ्या आणि नंतर इन्सुलिनने उपचार केले जातात.
The Lancet Diabetes & Endocrinology मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, “जगात 2021 मध्ये सुमारे 8.4 दशलक्ष लोक टाइप 1 मधुमेहाने ग्रस्त होते. 2040 पर्यंत ही संख्या 13.5 वरून 17.4 दशलक्षपर्यंत वाढण्याचा अंदाज आहे. त्यानुसार अभ्यासानुसार, यूएसए, भारत, ब्राझील, चीन, जर्मनी, यूके, रशिया, कॅनडा, सौदी अरेबिया आणि स्पेन जगातील 60 टक्के टाइप 1 मधुमेहाच्या प्रकरणांसाठी जबाबदार आहेत.
टाइप 1 मधुमेहाची लक्षणे –
टाइप 1 मधुमेहाची लक्षणे अनेकदा लवकर विकसित होतात. सीडीसी वेबसाइट सांगते की, टाइप 1 मधुमेह मुलांमध्ये आणि तरुणांमध्ये अधिक सामान्य आहे. इतर लक्षणांमध्ये वाढलेली तहान आणि जास्त लघवी, साखर वाढण्याची लक्षणे यांचा समावेश असू शकतो.
याशिवाय वजन कमी होणे हे देखील एक लक्षण आहे. रक्तामध्ये ग्लुकोज असते परंतु ते इन्सुलिनशिवाय पेशींमध्ये प्रवेश करू शकत नाही. जेव्हा इन्सुलिनची कमतरता असते तेव्हा प्रथिने आणि चरबी तुटण्यास सुरवात होते आणि शरीर त्यांच्याकडून प्राप्त झालेल्या उर्जेसह कार्य करते. त्यामुळे वजन कमी होते.
मुलांमध्ये टाईप 1 मधुमेहाची सुरुवातीची लक्षणे आहेत: तहान वाढणे, जास्त लघवी होणे, थकवा, चिडचिड, भूक वाढणे इ.
टाइप 1 मधुमेहासह समस्या –
1. हृदय समस्या
मधुमेहामुळे हृदयविकाराचा धोकाही वाढू शकतो. यामुळे छातीत दुखणे, हृदयविकाराचा झटका, पक्षाघात, रक्तवाहिन्या अरुंद होणे (एथेरोस्क्लेरोसिस) आणि उच्च रक्तदाब यासारख्या समस्या उद्भवू शकतात.
2. मूत्रपिंडाचे नुकसान –
किडनीमध्ये लाखो लहान रक्तवाहिन्या असतात, ज्यामुळे घाण रक्तात जाण्यापासून रोखते. मधुमेहामुळे या प्रणालीचे नुकसान होऊ शकते. त्यामुळे किडनीचेही नुकसान होऊ शकते. टाइप 2 मधुमेहावर मूत्रपिंड प्रत्यारोपण हा एकमेव उपचार आहे.
3. वाईट डोळे –
डायबेटिक रेटिनोपॅथी नावाच्या स्थितीत मधुमेह रेटिनातील रक्तवाहिन्यांना (डोळ्याचा प्रकाश जाणवणारा भाग) खराब करू शकतो. यामुळे अंधत्व येऊ शकते. मधुमेहामुळे मोतीबिंदू आणि काचबिंदू यांसारख्या आजारांचा धोकाही वाढतो.
4. त्वचेच्या समस्या –
मधुमेहामुळे तुमची त्वचा आणि तोंडाचे संक्रमण वाढू शकते. यामध्ये जिवाणू आणि बुरशीजन्य संसर्गाचा समावेश होतो.
टाइप 1 मधुमेहामध्ये या गोष्टी लक्षात ठेवा –
1. रक्तातील साखर, कोलेस्ट्रॉल आणि बीपीची सतत काळजी घ्या.
2. डॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार इन्सुलिन शॉट्सद्वारे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात ठेवा.
3. तणाव कमी करण्यासाठी विश्रांती घ्या.
4. अधिकाधिक व्यायाम करणे.
5. निरोगी खाणे.
6. किडनीचे आजार, डोळ्यांच्या समस्या आणि हृदयाशी संबंधित आजारांबाबत डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
7. वारंवार लघवी तपासणी, रक्त तपासणी करून घेणे.
टाइप 1 मधुमेहामध्ये आहार कसा असावा?
तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी तुम्ही खात असलेल्या अन्नावर अवलंबून असते किंवा खाली जाते. म्हणून, मधुमेह व्यवस्थापनासाठी, कर्बोदके, प्रथिने आणि चरबीचे संतुलित प्रमाणात सेवन करा. याशिवाय तुमच्या डॉक्टरांसोबत मिळून स्वतःसाठी योग्य आहार योजना बनवा. या गोष्टीही लक्षात ठेवा-
1. दररोज 25-30 ग्रॅम फायबरचे सेवन करा.
2. कर्बोदकांमधे योग्य प्रमाणात निवडा. अस्वास्थ्यकर कार्ब खाणे टाळा.
3. अस्वास्थ्यकर चरबीचे सेवन टाळा.