Vitamin B12 deficiency: व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेची ही आहेत लक्षणे! दुर्लक्ष केल्यास गंभीर आजारही होऊ शकतो….

Vitamin B12 deficiency : बी व्हिटॅमिन (B vitamins) चे 8 प्रकार आहेत, ज्यामध्ये बी1, बी2, बी3, बी5, बी6, बी7, बी9 आणि बी12 समाविष्ट आहेत.

बी कॉम्प्लेक्स जीवनसत्त्वे नावाच्या बी जीवनसत्त्वे शरीराला चरबी आणि प्रथिने वापरण्यास मदत करतात. ते त्वचा, केस, डोळे आणि यकृताचे आरोग्य राखण्यासाठी खूप मदत करतात. या सर्वांमध्ये व्हिटॅमिन बी 12 खूप महत्वाचे आहे. सर्व बी जीवनसत्त्वे पाण्यात विरघळणारी असतात, याचा अर्थ शरीर ते साठवत नाही.

आजच्या काळात वृद्धांसोबतच काही तरुणांमध्ये व्हिटॅमिन बी12 ची कमतरता (Vitamin B12 deficiency) दिसून येत आहे. याचे कारण त्यांचा आहार असू शकतो. शरीरात व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता असल्यास शरीरात अनेक समस्या उद्भवू लागतात.

दीर्घकाळ उपचार न केल्यास गंभीर आजारही होऊ शकतो. व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेची चिन्हे कोणती आहेत आणि ते कसे ओळखावे? याबद्दलही जाणून घ्या.

व्हिटॅमिन बी 12 बद्दल देखील जाणून घ्या –

व्हिटॅमिन बी 12 ला कोबालामिन (Cobalamin) देखील म्हणतात. ब जीवनसत्त्वे शरीराला अन्न (कार्बोहायड्रेट्स) इंधनात (ग्लुकोज) रूपांतरित करण्यास मदत करतात, ज्यामुळे ऊर्जा मिळते. हे तंत्रिका पेशी निरोगी ठेवण्यास आणि डीएनए-आरएनए उत्पादनात देखील मदत करते.

व्हिटॅमिन बी 12 व्हिटॅमिन बी 9 च्या संयोगाने कार्य करते, ज्याला फोलेट किंवा फॉलिक ऍसिड देखील म्हणतात.

हे लाल रक्तपेशी बनवण्यास मदत करते आणि लोह शरीरात चांगले काम करण्यास मदत करते. व्हिटॅमिन B9 (फोलेट) आणि B12 S-adenosylmethionine (SAMe) तयार करण्यासाठी एकत्रितपणे कार्य करतात, जे रोगप्रतिकारक कार्य आणि मूडला मदत करतात.

व्हिटॅमिन B12, B6 आणि B9 अमीनो ऍसिड होमोसिस्टीनची योग्य रक्त पातळी राखण्यासाठी एकत्र काम करतात. होमोसिस्टीनची उच्च पातळी हृदयरोगाशी संबंधित आहे. चला तर मग आता व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेची लक्षणे देखील जाणून घेऊया. जर तुम्हाला खाली नमूद केलेली लक्षणे दिसली तर तुम्ही ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

1. थकवा (Fatigue) –

जर एखाद्यामध्ये व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता असेल तर त्याला थकवा जाणवतो. वास्तविक शरीराच्या पेशींना योग्यरित्या कार्य करण्यासाठी व्हिटॅमिन बी 12 ची आवश्यकता असते. जर व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता असेल तर लाल रक्तपेशींचे उत्पादन कमी होते, ज्यामुळे शरीराच्या अवयवांमध्ये कमी ऑक्सिजन पोहोचतो आणि थकवा येतो. व्हिटॅमिन B12 किंवा B9 च्या कमतरतेमुळे मेगालोब्लास्टिक अॅनिमिया देखील होऊ शकतो.

2. स्नायू पेटके आणि कमजोरी (Muscle cramps and weakness) –

व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेमुळे संवेदी मज्जातंतूंच्या कार्यावर नकारात्मक परिणाम होतो, ज्यामुळे स्नायू पेटके आणि कमकुवतपणा होऊ शकतो.

3. पिवळी त्वचा (Yellow skin) –

शरीरात व्हिटॅमिन बी12 च्या कमतरतेमुळे त्वचेचा रंग पिवळा होतो. लोहाच्या कमतरतेमुळे अशक्तपणा नावाच्या स्थितीप्रमाणे व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेमुळे लाल रक्तपेशींचा अभाव आणि त्वचा पिवळी पडते. व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेमुळे त्वचेसह कावीळ आणि डोळे पिवळे होऊ शकतात. त्वचेचा आणि डोळ्यांचा पिवळा रंग हा कचरा उत्पादन बिलीरुबिनच्या उच्च पातळीमुळे होतो. जेव्हा लाल रक्तपेशी तुटायला लागतात तेव्हा बिलीरुबिन तयार होते.

4. डोकेदुखी (Headaches) –

प्रौढ आणि मुलांमध्ये व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेशी संबंधित डोकेदुखी हे सर्वात सामान्य लक्षणांपैकी एक आहे. त्याच्या कमतरतेमुळे डोकेदुखी तसेच न्यूरोलॉजिकल साइड इफेक्ट्स होऊ शकतात. काही संशोधनात असे दिसून आले आहे की, ज्यांना वारंवार डोकेदुखी असते त्यांच्यामध्ये व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता दिसून येते. 2019 मध्ये 140 लोकांवर केलेल्या अभ्यासानुसार, ज्या लोकांना मायग्रेनचा त्रास झाला होता त्यांच्यामध्ये सामान्य लोकांच्या तुलनेत व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता होती.

5. पोटाशी संबंधित समस्या किंवा गॅस्ट्रोइंटेस्टाइनल समस्या –

व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेमुळे अतिसार, मळमळ, बद्धकोष्ठता, सूज येणे, गॅस आणि आतड्यांसंबंधी इतर समस्या उद्भवू शकतात. हे व्हिटॅमिन बी 12 प्रौढ आणि मुले दोघांनाही प्रभावित करू शकते.

6. तोंड आणि जीभ दुखणे आणि जळजळ –

ग्लॉसिटिस ही एक वैद्यकीय संज्ञा आहे जी जीभेची सूज, लालसरपणा आणि वेदना यांचे वर्णन करते. हे व्हिटॅमिन बी 12 च्या कमतरतेमुळे असू शकते. व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता असलेल्या लोकांमध्ये स्टोमाटायटीससह ग्लोसिटिस दिसू शकते, ज्यामुळे तोंडात फोड आणि सूज येऊ शकते.

7. हात आणि पाय मध्ये जळजळ –

पॅरेस्थेसिया ही एक वैद्यकीय संज्ञा आहे ज्यामध्ये हात आणि पाय यासारख्या शरीराच्या काही भागांमध्ये जळजळ किंवा काटेरी भावना असते. व्हिटॅमिन बी 12 ची कमतरता असलेल्या अनेक प्रौढ आणि मुलांमध्ये ही लक्षणे जाणवू शकतात.