अहिल्यानगर- जिल्हा परिषदेच्या शाळांमध्ये डिजिटल शिक्षणाचा प्रसार होत असला आणि राज्यात शिक्षणाच्या नव्या पद्धतींची चर्चा असली, तरी शाळांच्या शैक्षणिक गुणवत्तेत झालेली घसरण आणि इंग्रजी माध्यमाच्या शाळांबद्दल पालकांचा वाढता ओढा यामुळे गेल्या दोन वर्षांत तब्बल २९ जिल्हा परिषद शाळांना टाळे लागले आहे.
या शाळांमध्ये एकही विद्यार्थी शिल्लक न राहिल्याने शिक्षण विभागाला त्या बंद करण्याशिवाय पर्याय उरला नाही. या समस्येमुळे ग्रामीण भागातील शिक्षण व्यवस्थेवर प्रश्नचिन्ह निर्माण झाले आहे.
शाळा बंद होण्याची कारणे
या प्रकरणाचा खोलवर विचार केला असता, शाळा बंद होण्यामागे अनेक कारणे असल्याचे समोर आले. काही पालकांनी शाळांमधील शिक्षणाच्या दर्जाबाबत नाराजी व्यक्त केली, तर काहींनी आपल्या मुलांना भविष्यातील स्पर्धेत टिकवण्यासाठी इंग्रजी माध्यमाच्या शाळांचा पर्याय निवडल्याचे सांगितले.
ग्रामीण भागातील अनेक पालकांना खासगी शाळा किंवा जवळच्या मोठ्या शाळा अधिक विश्वासार्ह वाटत असल्याचे त्यांच्याशी झालेल्या संवादातून स्पष्ट झाले. यामुळे जिल्हा परिषद शाळांमधील पटसंख्या झपाट्याने कमी होत आहे.
शिक्षण विभागाची स्थिती आणि आकडेवारी
जिल्ह्यात सध्या सुमारे साडेतीन हजारांहून अधिक जिल्हा परिषदेच्या प्राथमिक शाळा कार्यरत आहेत. या शाळांमध्ये संगणकीकरण आणि डिजिटल शिक्षणावर भर दिला जात आहे. तसेच, विविध योजनांद्वारे शाळांना भौतिक सुविधा पुरवण्यात आल्या आहेत.
मात्र, काही अपवाद वगळता, विशेषतः दुर्गम वाडी-वस्तींवरील शाळांमधील शिक्षणाचा दर्जा सुधारण्याकडे पुरेसे लक्ष दिले गेले नाही. शिक्षण विभागाच्या माहितीनुसार, यापूर्वी १८ शाळा विद्यार्थ्यांअभावी बंद करण्यात आल्या होत्या.
त्यानंतर २०२४-२५ या शैक्षणिक वर्षात आणखी ११ शाळांना शून्य पटसंख्येमुळे बंद करावे लागले. सध्या जिल्ह्यातील १४१ शाळांमधील विद्यार्थी संख्या १० पेक्षा कमी आहे, ज्यामुळे भविष्यात आणखी शाळा बंद होण्याची भीती व्यक्त होत आहे.
ठोस उपाययोजनेची गरज
शाळा बंद होण्यामागील खरी कारणे शोधण्यासाठी शिक्षण विभागाने सखोल चौकशी करण्याऐवजी कमी पटसंख्येलाच कारणीभूत ठरवले आहे. शून्य पटसंख्या झालेल्या शाळांना टिकवण्यासाठी कोणतेही ठोस उपाय योजले जात नसल्याची टीका होत आहे.
उलट, अशा शाळांना थेट बंद करण्याचा निर्णय घेतला जात आहे. यामुळे शिक्षणाचा अधिकार आणि ग्रामीण भागातील मुलांच्या शिक्षणाच्या संधी यावर परिणाम होत आहे. शिक्षण विभागाने गुणवत्ता सुधारण्यासाठी आणि पालकांचा विश्वास संपादन करण्यासाठी विशेष प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.
बंद झालेल्या शाळा
शून्य पटसंख्येमुळे बंद झालेल्या शाळांमध्ये तिर्थाची वाडी रतनवाडी (अकोले), श्रिकांतनगर (जामखेड), शिंदेवाडी (कर्जत), माळवाडी निंबळक (अहिल्यानगर), ब्राम्हणदरा, लंकेवाडी, पुणेवाडी फाटा (मुले), सावंत शिर्के वस्ती, पिंपप्री पठार, गणेशनगर (पारनेर) आणि जयांबिका (शेवगाव) यांचा समावेश आहे. या शाळांमधील विद्यार्थ्यांनी जवळच्या खासगी शाळा किंवा इतर मोठ्या शाळांचा पर्याय निवडल्याचे दिसून येते.
स्थानिकांचे मत
लंकेवाडी येथील माजी सरपंच शिवाजी औटी यांनी सांगितले की, “इंग्रजी माध्यमाच्या शाळांकडे पालकांचा कल वाढला आहे. त्यामुळे आमच्या शाळेत विद्यार्थी राहिलेच नाहीत.” तसेच, राष्ट्रवादीचे जिल्हाध्यक्ष अशोक सावंत यांनीही याला दुजोरा देताना म्हटले की, “आता पालकांना इंग्रजी माध्यमच हवे आहे. त्यामुळे जिल्हा परिषद शाळांमधील विद्यार्थी कमी होत आहेत.” या मतांमधून ग्रामीण भागातील बदलत्या शैक्षणिक प्राधान्यांचा अंदाज येतो.
