शिर्डीत साईबाबांच्या दर्शनासाठी येणाऱ्या कोट्यवधी भाविकांमुळे मंदिर परिसर नेहमीच गजबजलेला असतो. मात्र, उन्हाचा चटका वाढल्याने सध्या भाविकांची संख्या काहीशी कमी झाली आहे आणि या शांततेत मंदिर परिसरातील भटके श्वान निवांतपणे पहुडलेले दिसत आहेत.
परंतु, या श्वानांच्या आरोग्याची स्थिती चिंताजनक बनली आहे. भाविकांकडून श्रद्धेपोटी मिळणारे बुंदीचे लाडू, पेढे, बिस्किटे आणि दूध यांसारखा अतिरेकी गोड आहार यामुळे या श्वानांना मधुमेहासारखी व्याधी जडली आहे. याचा परिणाम म्हणून त्यांचे केस गळत आहेत, पोटात जंतू निर्माण होत आहेत आणि ते आजारी पडत आहेत.
साईबाबांच्या समाधीवर नतमस्तक होण्यासाठी येणारे भाविक विविध प्रकारे श्रद्धा व्यक्त करतात. काही दानपेटीत दान टाकतात, तर काही अन्नदान करतात. याशिवाय, काही भाविकांचे लक्ष मंदिर परिसरातील भटक्या श्वानांकडे जाते. साईबाबांवरील श्रद्धेपोटी ते या श्वानांना प्रसाद म्हणून गोड पदार्थ खाऊ घालतात.
सतत मिळणाऱ्या या भरपेट गोड आहारामुळे मंदिराच्या दीड किलोमीटर परिघातील श्वान धष्टपुष्ट झाले आहेत. त्यांचे वजन वाढले असून, ते सुस्त आणि आळशी दिसत आहेत. दुसरीकडे, दोन किलोमीटर परिघाबाहेरील श्वान मात्र चपळ आणि तरतरीत आहेत, हा विरोधाभास शिर्डीत स्पष्टपणे दिसून येतो.
या गोड आहाराचा अतिरेक श्वानांच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम करत आहे. पशुवैद्यकीय तज्ज्ञांच्या मते, सतत गोड पदार्थ खाणाऱ्या या श्वानांची प्रतिकारशक्ती क्षीण झाली आहे. ते इतके सुस्त झाले आहेत की, गोड पदार्थांशिवाय दुसरे काही खाण्यासही तयार होत नाहीत.
भाविक किलोच्या पटीत गोड पदार्थ त्यांच्या तोंडात भरवत असल्याने त्यांच्यात लठ्ठपणा आणि मधुमेहासारखे आजार वाढले आहेत. यामुळे त्यांचे केस गळणे, पोटात जंतू निर्माण होणे आणि इतर आजार उद्भवत आहेत. काही श्वान तर भाविकांनी पाठीवरून हात फिरवला तरी हालचाल करत नाहीत, इतके निष्क्रिय झाले आहेत.
शिर्डीतील श्वानांची वाढती संख्या हाही एक चिंतेचा विषय आहे. एकाच वेळी पाच ते सहा पिल्लांना जन्म देणाऱ्या या श्वानांमुळे त्यांची लोकसंख्या झपाट्याने वाढत आहे. काही दिवसांपूर्वी पशुवैद्यकीय विभागाने श्वान पकडून त्यांची नसबंदी केली होती, परंतु मनुष्यबळाच्या कमतरतेमुळे ही प्रक्रिया आता थांबली आहे.
जे लोक स्वतःहून श्वानांना उपचारासाठी पशुवैद्यकीय अधिकाऱ्यांकडे घेऊन जातात, त्यांच्यावर उपचार होतात. परंतु, भटक्या श्वानांना कोण घेऊन जाणार, हा प्रश्न अनुत्तरित आहे.
पशुवैद्यकीय अधिकारी डॉ. सुशील कोळपे यांनी सांगितले की, सेवाभावी संस्थांनी पुढाकार घेतल्यास मधुमेह आणि निद्रानाशाने त्रस्त श्वानांवर उपचार शक्य आहेत. भाविकांनी श्वानांना गोड पदार्थ खाऊ घालणे थांबवावे आणि याबाबत जनजागृती करावी, असे आवाहन त्यांनी केले.
निवृत्त पशुवैद्यकीय अधिकारी डॉ. पुरुषोत्तम आबिलडुके यांनीही या समस्येचे गांभीर्य अधोरेखित केले. त्यांच्या मते, भटक्या श्वानांना पकडून उपचार केल्यास ते बरे होऊ शकतात.
श्वानांचे आयुष्यमान साधारण १० ते १२ वर्षे असते, परंतु मधुमेहासारख्या आजारांमुळे ते कमी होऊ शकते. गोड पदार्थ हेच या आजारांचे प्रमुख कारण असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले. शिर्डीतील या अनोख्या समस्येवर उपाय म्हणून भाविकांमध्ये प्रबोधन आणि श्वानांच्या आरोग्यासाठी ठोस पावले उचलणे गरजेचे बनले आहे.
