Demonetisation History : 19 मे 2023 रोजी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने घेतलेल्या एका निर्णयामुळे भारतात पुन्हा एकदा नोटाबंदी हा शब्द चर्चेत आला आहे.
आम्ही तुम्हाला सांगतो RBI ने एक मोठा निर्णय घेत 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद केले आहे. यानंतर आता देशात विविध प्रकारचे प्रश्न विचारले जात आहे मात्र सर्वसामान्यांनी याबाबत घाबरून जाण्याची गरज नसल्याचे आरबीआयचे म्हणणे आहे. चला मग जाणून घेऊया आपल्या देशात आतापर्यंत कधी आणि किती वेळा नोटाबंदी झाली आहे.
याआधी कितीवेळा सरकारने असे निर्णय घेतले आहेत?
भारतात कागदी चलनाचा प्रवास अठराव्या शतकाच्या मध्यात सुरू झाला. 10, 20, 50 आणि 100 च्या संप्रदायांसह व्हिक्टोरिया पोर्ट्रेट मालिका ही नोटांची सर्वात जुनी मालिका होती. 1867 मध्ये ही मालिका अंडरप्रिंट मालिकेने बदलली.
1 एप्रिल 1935 रोजी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या स्थापनेनंतर 1938 मध्ये 1000 आणि 10,000 रुपयांच्या नोटा चलनात आल्या. या उच्च मूल्याच्या नोटा 1946 पर्यंत चलनात राहिल्या आणि देशातील पहिल्या नोटाबंदीनंतर बंद करण्यात आल्या.
1,000 आणि 10,000 रुपयांच्या नोटा 1954 मध्ये पुन्हा सुरू करण्यात आल्या, तथापि, 1978 मध्ये, जनता पक्षाच्या नेतृत्वाखालील आघाडी सरकारने या नोटा पुन्हा एकदा चलनातून रद्द केल्या. हे पाऊल भारतातील नोटाबंदीची दुसरी फेरी होती. यानंतर 1987 मध्ये 500 रुपयांच्या नोटा पुन्हा चलनात आल्या, त्यानंतर 2000 मध्ये 1000 रुपयांच्या नोटा चलनात आल्या.
महात्मा गांधी (MG) मालिका चलनी नोट 1996 मध्ये जारी करण्यात आल्या ज्यानंतर MG मालिका 2005 च्या चलनी नोटांनी बदलल्या.
मोदी सरकारने 2016 मध्ये घेतलेला नोटाबंदीचा निर्णय हा एक मोठा निर्णय मानला जातो कारण या काळात 500 आणि 1000 च्या नोटा बंद करण्यात आल्या होत्या. त्याचा उद्देश काळ्या पैशावर हल्ला करणे हा मोदी सरकारने सांगितला होता.
भारताच्या इतिहासातील हा नोटाबंदीचा निर्णय सर्वात वादग्रस्त ठरला आहे. 2018 मध्ये आरबीआयच्या अहवालानुसार, जवळपास 99.3 टक्के (रु. 15.3 लाख कोटी) नोटा चलनातून बाद झालेल्या नोटा बँकांमध्ये जमा करण्यात आल्या होत्या.
नोटाबंदीनंतर 500 आणि 2000 रुपयांच्या नव्या नोटा चलनात आल्या आणि 19 मे 2023 रोजी रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाने 2000 रुपयांच्या नोटा चलनातून बाद केले आहे.
हे पण वाचा :- IMD Rain Alert : अरे वाह! उष्णतेपासून मिळणार दिलासा, पुढील 5 दिवस ‘या’ भागात धो धो पाऊस ; जाणून घ्या लेटेस्ट अपडेट्स