Millet Farming: भारतात एकूण तीन हंगामात शेती (Farming) केली जाते. खरीप, रब्बी आणि उन्हाळी अशा एकूण तीन हंगामात आपल्या देशातील शेतकरी बांधव शेती करत असतो. सध्या पावसाळी हंगाम म्हणजेचं खरीप हंगाम (Kharip Season) सुरु आहे.
देशातील बहुतांशी भागात खरीप हंगामातील पिकांची पेरणी देखील आता अंतिम टप्प्यात आली आहे. राज्यात जवळपास सर्वत्र खरीप हंगामातील पिकांची पेरणी आता उरकली गेली आहे. राज्यातील शेतकऱ्यांनी बाजरी पिकाची (Bajra Crop) देखील मोठ्या प्रमाणात पेरणी केली आहे. हे खरीप हंगामातील मुख्य पीक म्हणून ओळखले जाते.
आपल्या देशात बाजरीची प्रामुख्याने राजस्थान, गुजरात, उत्तर प्रदेश, हरियाणा, महाराष्ट्र, तामिळनाडू, आंध्र प्रदेश, पंजाब आणि मध्य प्रदेशात मोठ्या प्रमाणात शेती केली जाते. कमी पावसाच्या प्रदेशासाठी बाजरी पीक वरदानापेक्षा कमी नाही, कारण त्याला सिंचनासाठी जास्त पाणी लागत नाही, नापीक आणि कमी सुपीक जमिनीतही बाजरीची लागवड (Bajra Farming) केली जाऊ शकते आणि चांगले यशस्वी उत्पादन घेतले जाऊ शकते.
बाजरीचे पिक उष्ण तापमान सहन करू शकते. यामुळे या पिकाची कोरडवाहू क्षेत्रात देखील मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते. आम्‍ही तुम्‍हाला सांगू इच्छितो की, बाजरीची लागवड (Bajra Variety) धान्य आणि चारा उत्‍पन्‍न या दोन्ही बाबतीत केली जाते. कृषी तज्ञांच्या मते, बाजरी पिकातून चांगले दर्जेदार उत्पादन मिळविण्यासाठी त्याच्या केवळ सुधारित वाणांचीच लागवड (Millet Variety) करावी.
राज – 171
ही बाजरीची दीर्घ कालावधीची जात असून ती 85 दिवसांत परिपक्व होते. ही जात A.P. 171 या नावाने देखील ओळखले जाते. या जातीच्या वनस्पतींची कमाल उंची 170 ते 200 सेमी असते. हलक्या पिवळ्या बाजरीच्या या जातीमुळे 8 ते 10 क्विंटल प्रति एकर धान्य आणि 18 ते 19 क्विंटल प्रति एकर चारा उत्पादन मिळते.
पुसा – 322
या सुधारित जातीमुळे मध्यम कालावधीचे पीक मिळते, जे परिपक्व होण्यासाठी 75 ते 80 दिवस लागतात. चांगले उत्पादन असलेल्या या जातीच्या झाडांची उंची सुमारे 150 ते 210 सें.मी. ते उद्भवते. एक एकर शेतात त्याची लागवड केल्यास 10 ते 12 क्विंटल धान्य आणि 16 ते 20 क्विंटल चारा पिकाचे उत्पादन घेता येते.
पुसा- 23
चमकदार पाने असलेली ही बाजरी 80 ते 85 दिवसांत तयार होते. त्याचे वैज्ञानिक नाव MH-169 आहे, ज्याची वनस्पतींची कमाल उंची 165 सेमी आहे. एक एकर शेतात पुसा-23 पिकवल्यास सुमारे 8 ते 12 क्विंटल धान्य मिळते.
एएचबी 1200
ही बाजरीची संकरित जात आहे, जी मुख्यतः खरीप हंगामात लावली जाते. लोह गुणधर्मांनी समृद्ध, ही जात मुख्यतः हरियाणा, राजस्थान, पंजाब, दिल्ली, महाराष्ट्र आणि तामिळनाडूमध्ये लावली जाते. ए.एच.बी. 1200 लागवडीनंतर 78 दिवसात काढणीसाठी तयार होते. एक एकर जमिनीतून 28 क्विंटलपर्यंत उत्पादन मिळू शकते.
GHB 732
ही बाजरीची भरड दाणे असलेली सुधारित जात आहे, जी परिपक्व होण्यासाठी 81 दिवस घेते. त्याच्या रोपांची उंची जास्त नाही, परंतु एक एकर शेतात जी.एच.बी. 732 मधून सुमारे 12 क्विंटल भरड धान्य आणि 31 क्विंटल सुका चारा मिळू शकतो.