Successful Farmer: ज्यांच्याकडे लागवडीयोग्य जमीन कमी आहे किंवा पुरेशा सिंचन सुविधेअभावी शेतीतून (Farming) चांगला नफा कमावता येत नाही अशा अल्पभूधारक शेतकरी (Farmer) अतिरिक्त उत्पन्नासाठी (Farmer Income) दुग्ध व्यवसाय करू शकतात. दुग्धव्यवसाय सुरू करण्यापूर्वी, तेलंगणातील रंगा रेड्डी जिल्ह्यातील मोहम्मद अमीर हा शेतकरी आपल्या कुटुंबाचा उदरनिर्वाह करू शकत नव्हता, परंतु आता तो चांगला नफा मिळवत आहे.
आपल्या कुटुंबाला चांगले जीवन देण्यात तो यशस्वी झाला आहे. केवळ 4 संकरित गायींनी त्यांनी दुग्धव्यवसाय (Animal Husbandry) सुरू केला होता. मोहम्मद अमीर या शेतकऱ्याकडे 3 एकर जमीन असून त्यापैकी फक्त एक एकर बागायत आहे. त्यांचे कुटुंब पूर्णपणे शेतीवर अवलंबून होते. दुग्धव्यवसाय सुरू करण्यापूर्वी वार्षिक उत्पन्न सुमारे एक लाख 20 हजार रुपये होते. त्यामुळे मुलांचे शिक्षण व कुटुंबाचा खर्च भागवणे कठीण झाले होते.
दुग्धव्यवसाय सुरू केला
मोहम्मद अमीरने 2011-12 मध्ये 4 संकरित गायींसह दुग्धव्यवसाय (Cow Rearing) सुरू केला. त्यांनी स्वतःची आणि त्यांच्या वडिलांची विजया डेअरी सहकारी संस्थेत नोंदणी करून घेतली. शासनाच्या दुधाळ जनावरे वाटप कार्यक्रमांतर्गत 80 हजार रुपये (50 टक्के अनुदान) 2 संकरित गायी घेण्यात आल्या. या दोन गायी त्यांनी कर्नाटकातील चिंतामणी यांच्याकडून विकत घेतल्या. गायींची संख्या वाढवण्यासाठी त्यांनी शास्त्रज्ञांच्या सल्ल्याने कृत्रिम रेतनाचा अवलंब केला. आज त्याच्याकडे 16 गायींसह 8 वासरे आहेत.
दुग्धव्यवसायातील सर्व कामे जसे की शेड साफ करणे, गुरांना चारा देणे, दूध काढणे, चारा पाणी घालणे, चारा कापणे इ. मोहम्मद अमीर आणि त्याचे वडील कोणत्याही मजुराच्या मदतीशिवाय स्वतः करतात. ते अर्ध्या एकरात Co.4 आणि एक एकरात SSG हिरवा चारा घेतात. चाऱ्याची नासाडी कमी करण्यासाठी तो चारा कटरचा वापर करतात. तो दूध काढण्याच्या यंत्राच्या साहाय्याने गायींचे दूध काढतो. दररोज 140 लिटर दुधाचे उत्पादन होते.
किती उत्पन्न?
मोहम्मद अमीर हे त्यांच्या गावात विजया डेअरी मिल्क कलेक्शन सेंटर एजन्सी चालवतात आणि त्यांना एजन्सीमधून अतिरिक्त उत्पन्न मिळत आहे. गावातील विजया डेअरी कलेक्शन सेंटरला ते दूध विकून दिवसाला 4200 रुपये कमावतात. अमीर यांना वार्षिक 15 लाखांहून अधिक उत्पन्न मिळत आहे. त्यात शेतीतून मिळणाऱ्या उत्पन्नाचा समावेश नाही.
मोहम्मद अमीरच्या यशाने गावातील इतर शेतकऱ्यांनाही दुग्धव्यवसाय करण्याची प्रेरणा मिळाली आहे. वैज्ञानिक सल्ला आणि नवीन तंत्रज्ञानाचा वापर करून शेतकरी दुग्धव्यवसायातून चांगले उत्पन्न मिळवून त्यांचे जीवनमान सुधारू शकतात. दुग्धव्यवसायातून नफा मिळविण्यासाठी शेतकऱ्यांनी चांगल्या जातीच्या जनावरांची निवड करणे तसेच त्यांची देखभाल व चाऱ्याचे योग्य व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे. याव्यतिरिक्त, वेळेवर लसीकरण आणि रोग प्रतिबंधक उपाय आवश्यक आहेत.