तुम्ही मध्यमवर्गीय आहात की श्रीमंत? खालील सर्वेक्षणाच्या माध्यमातून जाणून घ्या तुमचा आर्थिक स्टेटस

Low, Middle And Rich Class In India 2022 : गरीब आणि श्रीमंत या दोन प्रमाणातुन जगात सर्वजण प्रवास करत असतात. भारतातील 4 टक्के लोकसंख्या ‘श्रीमंत’ आहे आणि 13 टक्के लोकसंख्या ‘गरीब’ आहे, असे अलीकडील अहवालात दिसून आले आहे.

PRICE (People Research on India’s Consumer Economy) सर्वेक्षणात असे म्हटले आहे की, वर्षाला 1.25 लाख रुपयांपेक्षा कमी कमावणारे कुटुंब ‘गरीब’ आहे. याच सर्वेक्षणात 2 कोटींहून अधिक कमाई करणाऱ्या कुटुंबांना ‘अतिश्रीमंत’ श्रेणीत टाकण्यात आले आहे. PRICE नुसार, 5 लाख ते 30 लाख रुपये वार्षिक उत्पन्न असलेली कुटुंबे मध्यमवर्गात येतात.

लोकसंख्येच्या बाबतीत, देशातील 31% लोकसंख्या मध्यमवर्गीय आहे. निम्न मध्यमवर्गीय कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 1.25 लाख ते 5 लाख रुपयांच्या दरम्यान ठेवण्यात आले आहे.

PRICE चा अंदाज आहे की पुढील 25 वर्षांत मध्यमवर्गीय लोकसंख्येची टक्केवारी 64% पर्यंत वाढू शकते. उत्पन्नाच्या आधारावर वर्ग ठरवण्यासाठी वेगवेगळे निकष आहेत. विविध सर्वेक्षणे/अहवालांमध्ये मध्यमवर्गीय कोण आणि श्रीमंत कोण हे समजून घेऊ.

आदेशापासून बचत आणि खर्च करण्यापर्यंत मध्यमवर्गही पुढे आहे

PRICE सर्वेक्षणात असे दिसून आले आहे की देशातील 3 टक्के कुटुंबे श्रीमंत वर्गात मोडतात. ही अशी कुटुंबे आहेत ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न 30 लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे. भारतातील केवळ 3 टक्के लोकसंख्या ‘श्रीमंत’ वर्गात मोडते.

देशात 30 टक्के कुटुंबे आहेत ज्यांचे वार्षिक उत्पन्न 5 लाख ते 30 लाख रुपये आहे. त्यांना मध्यमवर्गात बसवले जाते. कमाईपासून ते खर्च आणि बचत करण्यापर्यंत मध्यमवर्ग आघाडीवर आहे. लोकसंख्येमध्ये मध्यमवर्गाचा वाटा 31 टक्के आहे.

देशातील 52 टक्के कुटुंबे निम्न मध्यमवर्गीय श्रेणीत येतात. त्यांचाही लोकसंख्येमध्ये समान वाटा आहे. वार्षिक 1.25 लाख ते 5 लाख रुपये कमावणाऱ्या कुटुंबांना या श्रेणीत ठेवण्यात आले आहे. बचतीत निम्न मध्यमवर्गाचा वाटा फक्त 1% आहे.

वर्षाला 1.25 लाख रुपयांपेक्षा कमी कमावणारी कुटुंबे ‘निराधार’ श्रेणीत आहेत. देशातील 13 टक्के लोकसंख्या आणि 15 टक्के कुटुंबे या कक्षेत येतात. या कुटुंबांसमोर पोट भरण्याचे आव्हान आहे, बचतीचा प्रश्नच उद्भवत नाही.

श्रेष्ठींची संख्या झपाट्याने वाढली आहे

PRICE नुसार, 1994-95 मध्ये भारतातील ‘अतिश्रीमंत’ कुटुंबांची संख्या 98,000 होती. 2020-21 च्या आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की देशातील 18 लाख कुटुंबे ‘अतिश्रीमंत’ आहेत. सर्वाधिक उत्पन्न असलेल्या कुटुंबांच्या यादीत सुरत आणि नागपूरने सर्वात मोठी झेप घेतली आहे.

भारतातील सर्वात श्रीमंत कुटुंबे कुठे राहतात?

महाराष्ट्रातील 6.4 लाख कुटुंबे ‘अतिश्रीमंत’ श्रेणीत येतात. 2021 मध्ये या कुटुंबांचे वार्षिक उत्पन्न 2 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त होते. ताज्या PRICE सर्वेक्षण निकालानुसार, महाराष्ट्र हे सर्वात श्रीमंत राज्य आहे.

1.81 लाख ‘सुपर रिच’ घरांसह दिल्ली दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. गुजरातमध्ये 1.41 ‘अतिश्रीमंत’ कुटुंबे आहेत आणि तामिळनाडूमध्ये 1.37 लाख आहेत. PRICE अहवालाला The Rise of India’s Middle Class असे नाव देण्यात आले आहे.

श्रीमंत कुटुंबात प्रत्येकी तीन कार: सर्वेक्षण

सर्वेक्षणाच्या निकालावरून असे दिसून आले आहे की, ‘गरीब’ घरांमध्ये कार दुर्मिळ आहेत. 2020-21 च्या आकडेवारीत, 10 पैकी 5 ‘निम्न मध्यमवर्गीय’ कुटुंबांकडे वाहन होते. 5 ते 15 लाख रुपये वार्षिक उत्पन्न असलेल्या प्रत्येक 10 पैकी तीन कुटुंबांकडे कार आहे.

30 लाखांपेक्षा जास्त वार्षिक उत्पन्न असलेल्या प्रत्येक कुटुंबाकडे कार आहे. करोडपतींच्या यादीतील प्रत्येक कुटुंबाकडे सरासरी तीन-तीन गाड्या आहेत. गरिबांना एसीही मिळाला नाही. प्रत्येक 100 पैकी 2 निम्न-मध्यमवर्गीय घरांमध्ये एअर कंडिशनर आहेत. सर्वेक्षणानुसार, ‘अतिश्रीमंत’ वर्गातील निम्म्या कुटुंबांकडे एसी आहे.

मध्यमवर्गात येणार तेजी : अहवाल

किंमत अहवालानुसार, भारतातील मध्यमवर्गीय लोकसंख्या 2047 पर्यंत 31% वरून 63% पर्यंत वाढेल. हा अहवाल तयार करणारे राजेश शुक्ला (PRICE चे MD आणि CEO) म्हणतात की, ‘मध्यम’ वर्गाची व्याख्या निश्चित नाही, त्यामुळे वेगवेगळ्या सर्वेक्षणांमध्ये अंदाज वेगवेगळे आहेत.