Mushroom Farming: देशातील शेतकऱ्यांमध्ये मशरूमच्या लागवडीची लोकप्रियता वाढली आहे. शेतकरी मशरूमची लागवड (Mushroom cultivation) करून कमी वेळेत चांगला नफा कमावत आहेत.
आज आपण अशाच एका महिला शेतकऱ्याची कहाणी जाणून घेणार आहोत, जिने मशरूमची लागवड करून दुप्पट नफा मिळवून चमत्कारच केला नाही तर तिच्या परिसरातील 20 हजारांहून अधिक लोकांना मशरूम लागवडीचे प्रशिक्षणही दिले.
बिहारमधील दरभंगा जिल्ह्यातील बलभद्रपूर (Balbhadrapur) गावातील रहिवासी असलेल्या पुष्पा झा (Pushpa Jha) ही अशीच एक महिला आहे जिने आपल्या भागात मशरूमची लागवड एका नव्या उंचीवर नेली आहे.
पुष्पा झा यांनी सप्टेंबर 2010 मध्ये मशरूमची लागवड करण्यास सुरुवात केली. पुष्पा झा यांनी सांगितले की, मशरूमच्या लागवडीमध्ये खर्चापेक्षा 2 पट अधिक नफा मिळतो.
पती रमेश यांच्यामुळे पुष्पा झा यांनी मशरूमची लागवड सुरू केली. पुष्पा झा यांनी सांगितले की, दहा वर्षांपूर्वी त्यांच्या भागातील लोकांना मशरूमच्या लागवडीबद्दल फारशी माहिती नव्हती. कोणीतरी तिच्या पतीला याबद्दल सांगितले. यानंतर त्यांनी समस्तीपूर येथील पुसा विद्यापीठातून (University of Pusa) मशरूम लागवडीचे प्रशिक्षण घेण्याचे ठरवले.
पुष्पा झा यांनी सांगितले की, जेव्हा ती प्रशिक्षणासाठी विद्यापीठात पोहोचली तेव्हा सर्व जागा भरल्या होत्या. मात्र त्यानंतर तिच्या पतीने अधिकाऱ्यांना विनंती केली. नंतर अधिकाऱ्यांनी होकार दिला आणि दोघांनी मिळून सहा दिवसांचे प्रशिक्षण पूर्ण केले.
प्रशिक्षण संपल्यानंतर घरी परतताना तिने काही मशरूम विकत आणल्या. खाल्ल्यानंतर त्यांना मशरूमची चव खूप आवडली. यानंतर त्यांनी मशरूमची लागवड करण्याचा निर्णय घेतला.
शेती करताना येणाऱ्या अडचणी –
पुष्पा झा यांनी मशरूमची लागवड सुरू केली तेव्हा त्यांनाही अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागले. त्यापैकी एक समस्या म्हणजे जेव्हा पुष्पा झा यांचे शेत काही लोकांनी जाळले होते. पुष्पा झा यांनी सांगितले की, तिचे शेत का जाळले हे माहित नाही. मात्र 2011 मध्ये रात्री काही लोकांनी त्यांचे शेत जाळले (Farm burned).
पुष्पा झा यांनी 50,000 रुपये खर्चून मशरूमची लागवड सुरू केली. जेव्हा तिच्या शेताला आग लागली तेव्हा ती पुन्हा पुसा विद्यापीठात मशरूम बियाण्याचे प्रशिक्षण घेण्यासाठी गेली होती. प्रशिक्षणादरम्यान त्यांच्या शेताला आग लागल्याचे त्यांनी सांगितले. यानंतर ती ट्रेनिंगवरून परत आल्यावर तिने पुन्हा फार्म (Farm) तयार केला.
पुष्पा झा यांनी सांगितले की, मशरूमची लागवड वर्षभर केली जाते. नफ्याबद्दल बोलताना पुष्पा झा म्हणाल्या की, ती दरवर्षी खर्चाच्या दुप्पट कमावते. यावेळी तिला एका वर्षात 3 ते 4 लाख रुपयांचा नफा मिळत असल्याचे तिने सांगितले.
अनेक महिलांना प्रशिक्षण दिले आहे –
2015 मध्ये पुष्पा झा यांनी गावातील इतर महिलांना मशरूम लागवडीचे प्रशिक्षण देण्यास सुरुवात केली. महिलांना मोफत प्रशिक्षण देण्यासोबतच पुष्पा झा महिलांना मोफत मशरूमच्या बियाही देतात. पुष्पा झा मशरूम शेतीशी संबंधित 10 दिवसांचे प्रशिक्षण देतात.
यावेळी पुष्पा झा यांनी सांगितले की, त्यांना मशरूमची लागवड करण्यात कोणतीही अडचण येत नाही. तिने सांगितले की, ती 12 वर्षांपासून मशरूमची लागवड करत आहे. आता त्यांना त्यांच्या अनुभवामुळे समस्यांना तोंड द्यावे लागत नाही.
त्यांनी सांगितले की, त्यांनी मशरूमची लागवड सुरू केली तेव्हा 50 हजारांपर्यंत खर्च येत होता. पण आज खर्च वाढला आहे. नफ्याबद्दल बोलताना ते म्हणाले की, जर आपण पाच पोती मशरूम लावत असाल तर त्याची किंमत 150 रुपयांपर्यंत आहे आणि या पाच पोत्यांमध्ये 300 ते 400 रुपये नफा आहे.