Sheep Farming : गाई पालन (Cow rearing) आणि शेळीपालना (Goat rearing) प्रमाणेच देशातील करोडो शेतकरी मेंढीपालनाला जोडून आपला उदरनिर्वाह करत आहेत.
पशुपालनाच्या इतर व्यवसायाच्या तुलनेत मेंढीपालनाचा खर्च कमी असतो, तसेच नफाही जास्त असतो. मांसाच्या व्यापाराव्यतिरिक्त ते लोकर (Wool) , खत, दूध, चामडे अशा अनेक उत्पादनांसाठी वापरले जातात, ज्यातून शेतकरी चांगले पैसे कमवू शकतात.
देशात या मेंढ्यांच्या प्रजातींचे संगोपन करण्याची प्रथा आहे –
देशातील विविध राज्यांमध्ये मेंढीपालनासाठी विविध योजना राबविल्या जात आहेत. याचा लाभ घेऊन शेतकरीही आपले उत्पन्न वाढवू शकतात. सध्या मालपुरा (Malpura), जैसलमेरी, मंडिया, मारवाडी, बिकानेरी, मारिनो, कॉरिडल रामबुटू, छोटा नागपुरी शाहाबाद प्रजातींच्या मेंढ्या पाळण्याची प्रथा भारतात अधिक आहे.
मेंढीची किंमत किती आहे? –
साधारणत: एका मेंढीची किंमत 3 हजार ते 8 हजार रुपये असू शकते. म्हणजेच सुमारे 1 लाख रुपयांमध्ये तुम्ही तुमचा मेंढीपालन व्यवसाय (Sheep breeding business) अगदी सहज करू शकता. 20 मेंढ्यांसाठी 500 स्क्वेअर फूट क्षेत्र पुरेसे मानले जाते. तीस ते चाळीस हजार रुपयांत हे आवार बनवता येते.
मेंढीच्या अन्नाची उपलब्धता –
मेंढी हा शाकाहारी प्राणी आहे, तो गवत (Grass) आणि वनस्पतींची हिरवी पाने खातो. अशा परिस्थितीत त्यांच्या जेवणाची व्यवस्था करण्यासाठी विशेष प्रयत्न होत नाहीत. ते सुमारे 7 ते 8 वर्षे जगतात. या वर्षांत ते शेतकऱ्यांना लाखोंचा नफा देतात. सध्या मेंढीपालनाच्या बाबतीत भारताचा जगात तिसरा क्रमांक लागतो.
मेंढीपालनाचे फायदे –
मेंढीपालन हे ग्रामीण भागातील लोकांचे उत्पन्नाचे प्रमुख साधन मानले जाते. त्यांच्याकडून लोकर, मांस आणि दूध मोठ्या प्रमाणात मिळू शकत होते. याशिवाय मेंढीचे शेण हे देखील अतिशय चांगले खत मानले जाते.
त्याचा उपयोग शेतमालाची उत्पादकता वाढवण्यासाठी होऊ शकतो. मेंढ्यांच्या शरीरावर खूप मऊ आणि लांब फर असतात, ज्यापासून लोकर मिळते. त्याच्या लोकरीपासून अनेक प्रकारचे कपडे बनवले जातात.