खजूर ही उपयुक्त वनस्पती इतिहासपूर्व काळापासून सर्वाना माहित असून आशियातील ओसाड वाळवंटी प्रदेशात सेनेगालपासून सिंधू नदीपर्यंतच्या भागात वाढते.
पण भारतातही अनेक राज्यांमध्ये खजुराची लागवड करून शेतकरी चांगला नफा कमवत आहेत. खजुराच्या नर आणि मादी अशा दोन प्रकारच्या प्रजाती असतात.
मादी प्रजातींमध्ये बार्ही, खुंजी आणि हिलवी खजूर या तीन जाती आहेत. तर दुसरीकडे, नर प्रजातींमध्ये धनमी आणि मादसरी या दोन जाती आहेत. खजूर खाण्याव्यतिरिक्त याच्यापासून ज्यूस, जॅम, चटण्या, लोणचे आणि बेकरी उत्पादन सारख्या अनेक गोष्टी तयार होतात.
खर्च आणि उत्पन्न – खजूर लागवडीला फारसा खर्च येत नाही. त्याचे एक झाड 70 ते 100 किलोपर्यंत उत्पादन देते. एक एकर शेतात सुमारे 70 रोपे लावली जातात.
अशा स्थितीत त्याचे एकावेळचे पीक उत्पन्न 5 हजार किलोपर्यंत मिळते. बाजारात खजूर जास्त किंमतीत विकला जातो. शेतकरी 5 वर्षात दोन ते तीन लाख रुपये सहज कमवू शकतो. तसेच यामध्ये एका झाडापासून 50 हजार रुपयांपर्यंत उत्पन्न मिळू शकते.
खजुराची लागवड कुठे करावी – खजुराच्या लागवडीसाठी योग्य निचरा असलेली वालुकामय जमीन आवश्यक असून, कठिण जमिनीवर त्याची लागवड करता येत नाही.
त्याला जास्त पाणीही लागत नाही आणि खजुराची झाडे कडक सूर्यप्रकाशात वाढतात. या झाडाची रोपे चांगली वाढण्यासाठी 30 अंश तापमानाची आवश्यकता असते. तसेच त्याची फळे पिकण्यासाठी ४५ अंश तापमान लागते.
कशी करावी शेतीची तयारी – त्याच्या लागवडीसाठी वालुकामय आणि भुसभुशीत माती लागते. अशा परिस्थितीत लागवडीपूर्वी शेत तयार करणे आवश्यक आहे.
यासाठी सर्वप्रथम शेतातील माती वळणाच्या सहाय्याने खोल नांगरणी करावी. नंतर शेत मोकळे सोडा आणि नंतर दोन ते तीन नांगरणी करा. असे केल्याने शेतातील माती भुसभुशीत होईल.
रोपांची लागवड कशी करावी – खजुराच्या रोपांची लागवड करण्यासाठी, शेतात एक मीटर अंतरावर खड्डे तयार करावेत. या खड्ड्यांमध्ये 25 ते 30 किलो शेण मातीसह टाकावे.
आता त्याची रोपे कोणत्याही सरकारी नोंदणीकृत रोपवाटिकेतून विकत घ्या आणि तयार खड्ड्यात रोपे लावा. त्याची रोपे लावण्यासाठी ऑगस्ट महिना योग्य मानला जातो. एक एकर शेतात सुमारे 70 खजुराची रोपे लावता येतात. खजुराचे रोप लावणीनंतर 3 वर्षांनी हे झाड उत्पादन देण्यास तयार होते.
सिंचन आणि इतर माहिती – खजुराच्या झाडांना खूप कमी सिंचनाची आवश्यकता असते. उन्हाळ्याच्या हंगामात, त्यांना 15 ते 20 दिवस पाणी द्यावे, तर हिवाळ्यात याच्या झाडांना महिन्यातून एकदाच पाणी द्यावे लागते.
खजुराच्या झाडांना फळे येण्यास सुरुवात झाली की पक्ष्यांच्या हल्ल्याचा धोका असतो. पक्षी झाडांवरील फळे चावून अधिक नुकसान करतात, ज्यामुळे उत्पादनावर परिणाम होतो. पक्ष्यांच्या हल्ल्यापासून झाडांचे संरक्षण करण्यासाठी झाडांवर जाळी टाकता येते.