Fruit orchards: गेल्या काही वर्षांत शेतकऱ्यांमध्ये फळबागा लावण्याचा प्रघात वाढला आहे. त्यासाठी सरकार शेतकऱ्यांना सातत्याने प्रोत्साहन देत आहे. तज्ज्ञांच्या मते फळबागांची लागवड (Planting of orchards) करून शेतकऱ्यांना कमी वेळात अधिक नफा मिळू शकतो. अनेक राज्य सरकारे फळबागा उभारण्यासाठी अनुदानही देतात.
बागेची लागवड करताना शेतकऱ्यांनी हे लक्षात ठेवले पाहिजे की, झाडे पसरण्यासाठी पुरेशी जागा उपलब्ध आहे. लक्षात ठेवा की खोल, चिकणमाती (Clay) फळांच्या बागांसाठी सर्वोत्तम आहे. जमिनीत खोलवर कठीण थर नसावा. याशिवाय जमिनीच्या मध्यभागी भरपूर कंपोस्ट खत असावे.
या फळबागांची लागवड करता येते –
डाळिंब (Pomegranate), आंबा, पपई, करवंद, आवळा, लिंबू, मोसंबी, माल्टा, संत्री, डाळिंब, बेल, मनुका आणि लासोडा या फळांची लागवड उष्ण हवामानात सहज करता येते. आंबा, पपई आणि द्राक्षाच्या बागा ज्या भागात तुषारचा जास्त प्रभाव असतो त्या ठिकाणी लावू नये. लासोडा व मनुका यांची झाडे जास्त उष्णता व उष्णता असलेल्या ठिकाणी लावावीत. जास्त ओलावा असलेल्या भागात मोसमी, संत्रा व किन्नूची झाडे लावावीत.
उष्ण व थंड वारा (Hot and cold wind) व इतर नैसर्गिक शत्रूंपासून संरक्षण करण्यासाठी देशी आंबा, जामुन, वेल, तुती, खिरणी, देशी करवंद, कैथा, शरीफा, करवंद, चिंच इत्यादी फळझाडे शेताच्या आजूबाजूला लावावीत. यातून काही उत्पन्नही मिळेल आणि उष्ण व थंड वाऱ्यापासून शेताचीही बचत होईल.
फळबागांची लागवड करताना या गोष्टी लक्षात ठेवा –
बागेची लागवड करण्यापूर्वी सिंचन कसे केले जाईल याकडे लक्ष देणे आवश्यक आहे. पाण्याचा ताण असलेल्या भागात, थेंब-थेंब सिंचन पद्धती (Irrigation system) चा वापर करावा, ज्यामुळे पाणी आणि श्रम दोन्हीची बचत होईल आणि आवश्यकतेनुसार झाडांना पाणी उपलब्ध झाल्यामुळे उत्पादनात वाढ होईल.
रोपांची पुनर्लावणी (Transplantation of seedlings) जुलै-ऑगस्टमध्ये संध्याकाळी सुरू करावी. लागवडीनंतर पाणी द्यावे आणि आवश्यकतेनुसार पाणी द्यावे. पॅचखालील फांद्या आणि रोगट फांद्या काढत रहा. याशिवाय ड्रेनेजचीही योग्य व्यवस्था करावी. झाडांच्या मुळांमध्ये पाणी साचल्याने त्यांच्या फळांचा गोडवा कमी होतो.