भारतीय संस्कृतीमध्ये सोन्याला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. सण, उत्सव, लग्न किंवा कोणताही शुभ प्रसंग असो, सोन्याची खरेदी ही पारंपरिक परंपरा आहे. मात्र, सरकारने घरात ठेवता येणाऱ्या सोन्याबाबत काही नियम लागू केले आहेत. या नियमांचे पालन न केल्यास दंडात्मक कारवाईचा सामना करावा लागू शकतो. म्हणूनच, या नियमांची माहिती प्रत्येकासाठी महत्त्वाची ठरते.
सोने साठवण्याच्या कायदेशीर मर्यादा
केंद्रीय प्रत्यक्ष कर मंडळाने (CBDT) घरात ठेवता येणाऱ्या सोन्यासाठी काही नियमावली जाहीर केली आहे. विवाहित महिलांना 500 ग्रॅम, अविवाहित महिलांना 250 ग्रॅम तर पुरुषांना (विवाहित किंवा अविवाहित) 100 ग्रॅम सोने ठेवण्याची परवानगी आहे. या मर्यादा ठरवताना सरकारने सामाजिक व आर्थिक घटकांचा विचार केला आहे.
रोख व्यवहारांवरील निर्बंध
आयकर कायद्याच्या कलम 269ST नुसार, सोन्याच्या खरेदीसाठी एका दिवसात 2 लाख रुपयांपेक्षा जास्त रोख व्यवहार करणे बेकायदेशीर आहे. 2 लाखांपेक्षा अधिक रकमेच्या व्यवहारासाठी डिजिटल माध्यमे किंवा चेकचा वापर करणे बंधनकारक आहे. शिवाय, अशा व्यवहारासाठी पॅन कार्ड अनिवार्य आहे.
नियमांचे उल्लंघन झाल्यास दंड
नियमांचे उल्लंघन केल्यास, संबंधित व्यक्तीला व्यवहार रकमेइतकाच दंड आकारला जाऊ शकतो. मात्र, योग्य दस्तऐवज व घोषित उत्पन्नातून खरेदी केलेल्या सोन्यावर दंड लागू होत नाही.
करमुक्त सोने
घोषित उत्पन्नातून खरेदी केलेल्या सोन्यावर कर नाही. वारसाहक्काने मिळालेल्या सोन्यावरही कर लावला जात नाही. मात्र, असे सोने विकल्यास भांडवली नफ्यावर कर लागू होतो.
दीर्घकालीन भांडवली नफा
सोन्याची विक्री तीन वर्षांनंतर केल्यास 20% दीर्घकालीन भांडवली नफा कर लागू होतो. त्यामुळे अनेक गुंतवणूकदार दीर्घकालीन गुंतवणुकीला प्राधान्य देतात.
सोन्यात गुंतवणुकीचे फायदे
सोन्यात गुंतवणूक करताना योग्य दस्तऐवजीकरण आणि बिले जतन करणे महत्त्वाचे आहे. बँक लॉकर किंवा सोन्याच्या बॉण्डमध्ये गुंतवणूक करणे हा सुरक्षित पर्याय ठरतो.
नियम पाळून गुंतवणूक करा
सोन्याच्या गुंतवणुकीचे फायदे मिळवण्यासाठी कायदेशीर मर्यादांचे पालन करणे आवश्यक आहे. योग्य नियोजन, दस्तऐवजीकरण आणि कायदेशीर मार्गांचा अवलंब केल्यास सोन्यातील गुंतवणूक सुरक्षित आणि फायदेशीर ठरते. त्यामुळे प्रत्येक व्यक्तीने या नियमांचे पालन करून सुरक्षित गुंतवणुकीचा आनंद घ्यावा.