Income Tax Return: इन्कम टॅक्स रिटर्न (Income tax return) भरण्याचा मोसम सुरू झाला आहे. लोकांना कंपन्यांकडून फॉर्म-16 (Form-16) मिळू लागले आहेत आणि त्यामुळे इन्कम टॅक्स पोर्टलवर ट्रॅफिक वाढू लागला आहे. तसेच इन्कम टॅक्स रिटर्न भरताना महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे तुम्ही योग्य फॉर्म निवडता. तुम्ही चुकीचा फॉर्म भरल्यास आयकर विभाग तुमचे रिटर्न सदोष असल्याचे घोषित करू शकते.
आयकर रिटर्न फॉर्मचे 6 प्रकार आहेत. कोणता फॉर्म निवडायचा हे तुमचे उत्पन्न कसे आहे, तुमचा करदात्याच्या श्रेणीवर अवलंबून आहे. फॉर्म निवडण्याबद्दल तज्ञ काय म्हणतात ते जाणून घेऊया… टॅक्स कन्सल्टिंग फर्म एकेएम ग्लोबलच्या टॅक्स मार्केट हेड येशु सेहगल (Yeshu Sehgal यांनी याबद्दल सविस्तर माहिती दिली आहे.
ITR-1 –
हा फॉर्म भारतीय नागरिकांसाठी आहे ज्यांचे उत्पन्न 50 लाखांपर्यंत आहे. हे उत्पन्न पगार (Salary generated), कौटुंबिक निवृत्ती वेतन, निवासी मालमत्ता इत्यादींमधून असावे. लॉटरी किंवा रेस कोर्समधून मिळणारे उत्पन्न या श्रेणीत येत नाही.
त्याच वेळी, शेतीतून मिळणारे उत्पन्न 5,000 रुपयांपर्यंत असले तरीही ITR-1 हा योग्य प्रकार आहे. तसेच जर एखादी व्यक्ती एखाद्या कंपनीत संचालक (Moderator) असेल किंवा असूचीबद्ध कंपनीत शेअर्स असतील तर तो ITR-1 दाखल करू शकत नाही.
ITR-2 –
हा फॉर्म अशा लोकांसाठी आणि हिंदू अविभक्त कुटुंबांसाठी आहे, ज्यांचे उत्पन्न 50 लाखांपेक्षा जास्त आहे आणि ते कोणत्याही व्यवसायातून नफा मिळवत नाहीत. यामध्ये एकापेक्षा जास्त निवासी मालमत्ता, गुंतवणुकीवरील भांडवली नफा किंवा तोटा,
10 लाख रुपयांपेक्षा जास्त लाभांश आणि 5 हजार रुपयांपेक्षा जास्त शेतीतून मिळणाऱ्या उत्पन्नाची माहिती द्यावी लागेल. भविष्य निर्वाह निधी (Provident fund) ला व्याज म्हणून व्याज मिळत असेल तरीही तोच फॉर्म भरायचा आहे.
ITR-3 –
हा फॉर्म व्यक्ती आणि हिंदू अविभक्त कुटुंबांसाठी आहे जे व्यवसायाच्या नफ्यातून उत्पन्न मिळवत आहेत. यामध्ये ITR-1 आणि ITR-2 मध्ये दिलेल्या सर्व उत्पन्न श्रेणींची माहिती द्यावी लागेल.
जर एखादी व्यक्ती फर्ममध्ये भागीदार असेल तर त्याला वेगळा आयटीआर फॉर्म भरावा लागेल. शेअर्स किंवा मालमत्तेच्या विक्रीतून भांडवली नफा किंवा व्याज किंवा लाभांशातून मिळकत असली तरीही तोच फॉर्म भरावा लागतो.
ITR-4 –
म्हणजे सुगम: हा फॉर्म हिंदू अविभक्त कुटुंबे आणि LLPs व्यतिरिक्त इतर व्यक्तींसाठी आहे, ज्यांचे एकूण उत्पन्न 50 लाख रुपयांपेक्षा जास्त आहे आणि ते 44AD, 44ADA किंवा 44AE सारख्या स्रोतांमधून कमाई करत आहेत ते विभागांच्या कक्षेत येतात.
हा फॉर्म अशा लोकांसाठी नाही जे कंपनीत संचालक आहेत किंवा इक्विटी शेअर्समध्ये गुंतवणूक करतात किंवा शेतीतून 5000 रुपयांपेक्षा जास्त कमावले आहेत.
ITR-5 –
आयकर रिटर्न भरण्यासाठी हा फॉर्म LLP कंपन्या, व्यक्तींची संघटना, व्यक्तींची संस्था, कृत्रिम न्यायिक व्यक्ती, सहकारी संस्था आणि स्थानिक प्राधिकरणासाठी आहे.
ITR-6 –
हा फॉर्म अशा कंपन्यांसाठी आहे ज्यांनी कलम 11 अंतर्गत सूटचा दावा केलेला नाही. कलम 11 अंतर्गत, अशा उत्पन्नाला करातून सूट देण्यात आली आहे, जी कोणत्याही धर्मादाय किंवा धर्मादाय हेतूसाठी ट्रस्टकडे ठेवलेल्या मालमत्तेतून मिळते.