Mumbai News : मुंबई हे देशाचे आर्थिक केंद्र असून, आता हे महानगर जागतिक आर्थिक केंद्र म्हणून विकसित करण्यासाठी महत्त्वपूर्ण पावले उचलली जात आहेत. या दृष्टीने, पालघरमध्ये नव्याने उभारण्यात येणाऱ्या देशातील सर्वात मोठ्या वाढवण बंदराच्या जवळ चौथी मुंबई वसविण्यात येणार आहे. या नव्या विकासामुळे मुंबई महानगर क्षेत्राच्या आर्थिक आणि भौगोलिक वैभवात मोठी भर पडणार आहे.
तिसऱ्या मुंबईनंतर चौथ्या मुंबईची निर्मिती
पनवेलमधील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ, अटल सेतू, जेएनपीटी आणि नैना क्षेत्रातील विकास प्रकल्पांमुळे रायगड जिल्ह्यात तिसरी मुंबई आकार घेत आहे. त्याच धर्तीवर, पालघर जिल्ह्यात चौथी मुंबई विकसित केली जाणार आहे. या प्रकल्पांतर्गत वाढवण बंदर, आंतरराष्ट्रीय दर्जाचे विमानतळ, मुंबई-पालघर सागरी मार्ग आणि बुलेट ट्रेनसारखे महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प प्रस्तावित आहेत. त्यामुळे चौथी मुंबई ही सुपर कनेक्टिव्हीटी असलेले शहर ठरणार आहे.
नियोजन आणि मंजुरीची प्रक्रिया
चौथी मुंबई वसविण्यासाठी 107 गावांतील 512 चौ. किमी क्षेत्र नियोजित करण्यात आले आहे. महाराष्ट्र राज्य रस्ते विकास महामंडळाने (एमएसआरडीसी) हे क्षेत्र नियोजन प्राधिकरण म्हणून नियुक्त करण्याचा प्रस्ताव राज्य सरकारकडे सादर केला आहे. हा प्रस्ताव मंजूर होताच एमएसआरडीसी चौथी मुंबई उभारण्याच्या दिशेने पुढील कार्यवाही सुरू करणार आहे. नीती आयोगाने मुंबई महानगराला ट्रिलियन डॉलर अर्थव्यवस्थेच्या दिशेने नेण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे, आणि त्यासाठी आर्थिक विकास केंद्र (ग्रोथ हब) उभारण्याची योजना आखली जात आहे.
११ गावांतील विकास केंद्राला मंजुरी
वाढवण बंदरासोबतच या भागात चौथी मुंबई वसवण्याचे नियोजन सरकारकडून करण्यात आले आहे. यासाठी वंधवन, आंबीस्तेवाडी, वसगाव, वरोर, ताडियाले, धुमकेत, गुंगावडा, पोखरण, बहाडा-पोखरण, चांदेगाव आणि धाकटी डहाणू या ११ गावांमधील ३३.८८ चौ. किमी क्षेत्रावर विकास केंद्र उभारण्यास मान्यता देण्यात आली आहे. या विकास केंद्रासाठी नियोजन प्राधिकरण म्हणून नियुक्त करण्याच्या प्रस्तावाला लवकरच मंजुरी मिळण्याची शक्यता आहे.
विकास आराखड्याचे स्वरूप
एमएसआरडीसीने ३३.८८ चौ. किमी क्षेत्रासाठी विकास आराखडा तयार करण्याचे काम सुरू केले आहे. या अंतर्गत, जमीन वापर नकाशा, अधिसूचित क्षेत्राचे सर्वेक्षण आणि विविध तांत्रिक अभ्यास करण्यात येणार आहेत. एकदा ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर नागरिकांच्या सूचना आणि हरकती मागविल्या जातील. वाढवण बंदराच्या महत्त्वामुळे येथे रस्ते आणि वाहतूक व्यवस्थापन, कंटेनर डेपो, लॉजिस्टिक पार्क आणि विविध पूरक उद्योगांचा विकास करण्यात येईल.
चौथ्या मुंबईची वैशिष्ट्ये
वाढवण बंदर हे जागतिक स्तरावर दहाव्या क्रमांकाचे सर्वात मोठे बंदर असेल, ज्यामुळे या भागाचा विकास झपाट्याने होईल. याच पार्श्वभूमीवर, सरकारने वाढवण विकास केंद्र उभारण्याचा निर्णय घेतला आहे. चौथ्या मुंबईच्या विकासासाठी वर्सोवा-विरार-पालघर सी-लिंक हा प्रकल्पदेखील अत्यंत महत्त्वाचा ठरणार आहे. या सागरी मार्गामुळे नरिमन पॉईंट ते पालघर हा प्रवास केवळ एका तासात पूर्ण करता येईल.
बंदरामुळे निर्माण होणाऱ्या व्यापार आणि उद्योग संधींचा विचार करता, येथे लॉजिस्टिक पार्क, पंचतारांकित हॉटेल्स, मनोरंजन केंद्र, गोल्फ कोर्स आणि कन्व्हेन्शन सेंटर्स उभारण्याची योजना आहे. तसेच, वाढवण बंदर ते दिल्ली-मुंबई डेडिकेटेड फ्रेट कॉरिडॉरसाठी स्वतंत्र मालवाहतूक रेल्वे मार्ग नियोजित आहे. शहराच्या हवाई दळणवळणाच्या सुविधांसाठी हेलिपॅड आणि एअरस्ट्रिप उभारण्याचेही नियोजन आहे.
भविष्यातील नियोजन
वाढवण बंदराच्या प्रभाव क्षेत्रातील 107 गावांमध्ये आणि 512 चौ. किमी प्रदेशात चौथी मुंबई विकसित करण्याचा प्रस्ताव जानेवारी महिन्यात एमएसआरडीसीने राज्य सरकारकडे पाठविला आहे. या प्रस्तावानुसार, चौथ्या मुंबईची हद्द वाढवण बंदराच्या परिसरापासून तलासरीपर्यंत विस्तारलेली असेल. प्रस्तावित क्षेत्र नियोजन प्राधिकरण म्हणून एमएसआरडीसीला नियुक्त करण्यासाठी राज्य सरकारच्या मान्यतेची प्रतीक्षा आहे. एकदा ही मान्यता मिळाल्यास, एका वर्षाच्या आत संपूर्ण विकास आराखडा तयार केला जाईल.
चौथी मुंबई हा महाराष्ट्राच्या विकासाचा महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प असून, त्याच्या माध्यमातून मुंबई महानगर प्रदेशाची अर्थव्यवस्था अधिक सक्षम आणि जागतिक स्तरावर स्पर्धात्मक केली जाणार आहे.
