Earthquake In India : गेल्या महिनाभरात दिल्लीत तिसऱ्यांदा भूकंप झाला आहे. आता दिल्ली आणि परिसरात भूकंप का होतात हा प्रश्न आहे. शेवटी दिल्लीत राहणे कितपत सुरक्षित आहे? दिल्ली आणि राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र (NCR) भूकंपाच्या झोन 4 मध्ये येतात. यामध्ये भूकंप होण्याची दाट शक्यता आहे. बहुतेक भूकंपांचे केंद्र हिंदुकुशमध्ये आहे. शास्त्रज्ञांनीही अनेकदा सांगितले आहे की, आपण जोरदार भूकंपासाठी तयार राहावे.
नेपाळमध्ये शुक्रवारी आलेल्या भूकंपाने मोठ्या प्रमाणावर हाहाकार माजवला आहे. या आपत्तीत आतापर्यंत नेपाळमध्ये 140 जणांचा मृत्यू झाला आहे. तेथे मदत आणि बचाव कार्य सुरू आहे. उत्तर भारतातही भूकंपाचे धक्के जाणवले, ज्याची तीव्रता ६.४ इतकी होती.
अनेक राज्यांमध्ये भूकंपाचे धक्के
गेल्या काही वर्षांत देशातील अनेक राज्यांमध्ये भूकंपाचे धक्के बसत आहेत. सुदैवाची गोष्ट म्हणजे त्याची तीव्रता कमी राहते अन्यथा मोठी जीवित व वित्तहानी होऊ शकते. जास्त लोकसंख्या असलेल्या दिल्लीतही भूकंपाचे जोरदार धक्के जाणवले. भूकंपाचे धक्के इतके जोरदार होते की लोक घराबाहेर पडले. रात्री 11.35 च्या सुमारास हा भूकंप झाला. त्याचे केंद्र नेपाळ होते.
भूकंपाचा केंद्रबिंदू नेपाळ
दिल्ली-एनसीआरमध्ये मंगळवारी भूकंपाचे जोरदार धक्के जाणवले. भूकंपाचे धक्के इतके जोरदार होते की कार्यालयात काम करणारे लोक रस्त्यावर आले. अनेक भागात लोक घराबाहेर पडले. भूकंपाची तीव्रता रिश्टर स्केलवर 6.2 इतकी मोजण्यात आली आहे. भूकंपाचा केंद्रबिंदू नेपाळ असल्याचे सांगण्यात येत आहे.
दिल्ली-एनसीआरमध्ये गेल्या काही दिवसांपासून सातत्याने भूकंपाचे धक्के जाणवत आहेत. दिल्ली-एनसीआरमध्ये वारंवार भूकंप का होतात ते आम्ही तुम्हाला सांगतो. गेल्या काही महिन्यांत दिल्लीतील जोरदार भूकंपामुळे दिल्ली-एनसीआरची जमीन अनेकवेळा हादरली आहे. त्यामुळे दिल्लीत मोठा भूकंप होण्याची भीती लोकांमध्ये आहे. याबाबत बऱ्याच दिवसांपासून संशय व्यक्त केला जात होता.
दिल्लीत भूकंपाचा धोका का?
दिल्लीची भौगोलिक स्थिती आणि भूगर्भीय क्रियाकलाप येथे भूकंपाचे कारण बनतात. राष्ट्रीय राजधानी हिमालय पर्वतरांगापासून सुमारे 200-300 किलोमीटर अंतरावर आहे. भारतीय आणि युरेशियन टेक्टोनिक प्लेट्सच्या सततच्या टक्करमुळे हिमालयाची निर्मिती झाली. या सततच्या टेक्टोनिक क्रियेमुळे नियमित भूकंप होतात. हे हादरे पृथ्वीच्या सर्वात वरच्या थरातील टेक्टोनिक प्लेट्सच्या हालचालीमुळे होतात. या थरात जितकी जास्त क्रिया असेल तितकी भूकंपाची शक्यता जास्त.
त्यामुळे येथे धोका अधिक आहे
दिल्ली तीन फॉल्ट लाईनवर वसलेले आहे. यामध्ये सोहना, दिल्ली-मुरादाबाद आणि मथुरा फॉल्ट लाईनचा समावेश आहे. जेव्हा पृथ्वीच्या खाली असलेल्या टेक्टोनिक प्लेटमध्ये हालचाल होते तेव्हा भूकंप होतो. दिल्ली अगोदरच अशा फॉल्ट लाइनवर आहे, त्यामुळे येथे वर्षातून अनेकदा भूकंपाचे धक्के बसतात.
या प्रदेशातील भूकंपाचा धोका प्रामुख्याने हिमालयीन टेक्टोनिक प्लेट सीमेच्या सान्निध्याशी संबंधित आहे, जेथे भारतीय प्लेट युरेशियन प्लेटला आदळते. दिल्ली आणि आजूबाजूच्या परिसरात झालेल्या भूकंपासाठी ही टक्कर कारणीभूत आहे. दिल्ली कोणत्याही मोठ्या फॉल्ट लाईनवर वसलेले नसले तरी हिमालयाच्या जवळ असल्यामुळे येथे भूकंप होतात.
त्यामुळे नेपाळ, उत्तराखंड आणि आसपासचे हिमालयीन प्रदेश विनाशकारी भूकंपांना बळी पडतात. दिल्ली झोन IV मध्ये आहे, तर हिमालयी प्रदेश झोन V मध्ये येतो. हिमालयीन प्रदेशाला भूकंपाचा सर्वाधिक धोका आहे.भूकंपाच्या संदर्भात, तज्ञांचे मत आहे की दिल्लीमध्ये उच्च तीव्रतेचा भूकंप होऊ शकतो, कारण दिल्ली भूकंपाच्या झोनच्या झोन 4 मध्ये आहे. तज्ञांच्या मते, देश अशा चार झोनमध्ये विभागला गेला होता.
दिल्ली-एनसीआर झोन-4 मध्ये
दिल्ली-एनसीआर भूकंपीय क्षेत्र-4 मध्ये येते. भूकंपासाठी ते अत्यंत संवेदनशील आहे. दिल्ली-एनसीआर सोहना फॉल्ट लाइन, मथुरा फॉल्ट लाइन आणि दिल्ली-मुरादाबाद फॉल्ट लाइनवर आहे. पृथ्वीच्या आत सतत हालचाल असते. त्यामुळेच या परिसरात भूकंपाचे धक्के वारंवार जाणवत आहेत.
एका अहवालानुसार, झोन-५ मध्ये हिमालयाचे केंद्र, काश्मीर आणि कच्छचे रण क्षेत्र समाविष्ट आहे. झोन-4 मध्ये दिल्ली, महाराष्ट्र आणि जम्मू-काश्मीरचा समावेश आहे. तर झोन-३ ला मध्यम नुकसान जोखीम क्षेत्र म्हणतात. त्यात मुंबई, चेन्नई, कोलकाता आणि बेंगळुरू सारखी शहरे आहेत. नॅशनल सेंटर फॉर सिस्मॉलॉजीनुसार, दिल्लीत भूकंपाचा धोका आहे.
