Farming business ideas : पपई हे एक फळ आहे जे कच्चे आणि पिकलेले दोन्ही प्रकारात उपयुक्त आहे. भारतात पपईची लागवड आंध्र प्रदेश, तामिळनाडू, बिहार, आसाम, महाराष्ट्र, गुजरात, उत्तर प्रदेश, पंजाब, हरियाणा, दिल्ली, जम्मू आणि काश्मीर आणि मिझोराममध्ये मुबलक प्रमाणात होते.
याच्या लागवडीतून शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळतो. महाराष्ट्र सांगली, सातारा, पुणे, नाशिक, सोलापूर, नागपूर, अमरावती या जिल्ह्यात अधिक उत्पादन घेतले जाते.
पपईच्या औषधी गुणधर्म
पपईमध्ये व्हिटॅमिन ए मुबलक प्रमाणात आढळते. यात अनेक पाचक एंझाइम असतात जे पोटाचे आजार बरे करण्यास मदत करतात. तसेच पपईमध्ये व्हिटॅमिन ए जास्त असल्याने माणसाला असलेला रातांधळेपणा नाहीसा होतो. पपईच्या नियमित सेवनाने माणसाची दृष्टी चांगली राहते. इत्यादी औषधी गुणधर्मामुळे त्याची मागणी वर्षभर बाजारात राहते.
आज आपण जाणून घेणार आहोत पपईसाठी आवश्यक असणारे हवामान,
उपयुक्त माती,
पपई लागवडीसाठी योग्य वेळ,
शेतीची तयारी कशी करावी?,
पपईचे सुधारित वाण,
पपई लागवडीतून कमाई,
इत्यादींबाबत सविस्तर माहिती
पपईसाठी आवश्यक हवामान
पपईची लागवड उष्ण व दमट हवामानात केली जाते. हे जास्तीत जास्त ४४ आणि किमान ५ अंश सेल्सिअस तापमानात पिकवता येते. पपईच्या लागवडीचे सर्वाधिक नुकसान कोणाला होत असेल तर ज्या भागात उष्णतेची लाट आणि दंव अधिक तेथील शेतकऱ्यांना. ही झपाट्याने वाढणारी वनस्पती आहे. हे झाड मध्यम ओलसर माती आणि चांगल्या सूर्यप्रकाशात वेगाने वाढते. परंतु जास्त प्रमाणात पाणी आणि क्षारयुक्त माती पपईच्या झाडासाठी हानिकारक ठरते.
पपईच्या जाती
हनी ड्यू, कूर्ग हनी ड्यू, वॉशिंग्टन, सोलो, को-1, को-2, को-3, सनराइज सोलो, तैवान, पुसा डेलेसिअस आणि पुसा नन्हा. तैवानची पपई ही महाराष्ट्रातील हवामानात चांगले उत्पादन देते.
पपई लागवडीसाठी योग्य माती
हे झाड हलक्या चिकणमाती किंवा चिकणमाती जमिनीत चांगले वाढते. चांगल्या लागवडीसाठी मातीचे पीएच मूल्य 5.5 ते 6.5 असावे. पपईला जास्त पाणी जमत नाही हे आपल्याला माहित आहे. म्हणूनच गुळगुळीत किंवा पाणी साचलेली माती त्याच्या लागवडीसाठी अजिबात योग्य मानली जात नाही. पण लाल, पिवळ्या आणि काळ्या मातीत ते सहज पिकवता येते.
पपई लागवडीसाठी योग्य वेळ
पपई बारा महिन्यांत मिळते, पण त्याची योग्य चव योग्य वेळीच मिळते. पपई लागवडीसाठी योग्य वेळ फेब्रुवारी ते मार्च आणि ऑक्टोबर दरम्यान आहे.
लागवडीची तयारी
पपईच्या शेतीसाठी सर्वप्रथम शेतकऱ्यांनी शेताची नांगरणी करून शेताची सपाट करावी. पपई लागवडीसाठी माती आवश्यक आहे. पपईच्या बिया पेरण्यापूर्वी बियांवर औषधी उपचार करा. यानंतर, बियाणे समान अंतरावर लावा.
आंतरपिके
पपईचे पीक जोपर्यंत फुलोऱ्यात येत नाही तोपर्यंत जास्त उंच न वाढणारे पिके उदा. हरभरा, भुईमूग, घास इत्यादी पिके घेता येतील. पपईचे पीक फुलोऱ्याच्या अवस्थेत असताना आंतरपिके शक्यतो घेऊ नयेत.
सिंचन आणि खत व्यवस्थापन
पपईच्या झाडाला मोठ्या प्रमाणात खत आणि खतांची आवश्यकता असते. खड्ड्यांमध्ये खतांचा बेसल डोस (@ 10 kg./plant) व्यतिरिक्त, 200-250 ग्रॅम. N उच्च उत्पन्न मिळविण्यासाठी, P2O5 आणि K2O पैकी प्रत्येकाची शिफारस केली जाते.
५.६.१ सूक्ष्म अन्नद्रव्ये
सूक्ष्म पोषक उदा. ZnSO4 (0.5%) आणि H2 BO3 (0.1%) ची फवारणी वाढ आणि उत्पन्न वाढवण्यासाठी केली जाते.
पपईच्या लागवडीला जास्त पाणी लागत नाही हे आपण जाणतोच. पण वेळोवेळी पाणी द्यावे. आपल्याला माहित आहे की पपईचे झाड ओलसर जमिनीत चांगले वाढते, म्हणूनच जमिनीतील ओलावा टिकवून ठेवण्यासाठी आपण वेळोवेळी पाणी द्यावे.
हिवाळ्यात 12 ते 15 दिवस आणि उन्हाळ्यात 5 ते 8 दिवसांनी पाणी द्यावे. पावसाळ्यात सिंचनाची गरज नसते, परंतु भारताच्या काही भागात काही वेळा दुष्काळ पडतो, त्यामुळे पावसाळ्यातही अशा ठिकाणी सिंचनाची गरज असते.
पपईच्या झाडामध्ये फारसे कीटक आढळत नाहीत, परंतु उष्णतेने आणि दंवामुळे सर्वात जास्त नुकसान होते. विषाणू पपईच्या झाडाचेही नुकसान करतात. यासाठी नत्र, स्फुरद व पालाश वेळेवर द्यावे. जमिनीत चांगले खत मिसळल्यानंतरच रोपांची लागवड करावी. थंडीच्या वातावरणात धुकं पडण्याची शक्यता असल्यास संध्याकाळीच धुराळा करावा आणि शक्य असल्यास थोडेसे सिंचनही करावे.
पपई लागवडीतील खर्च आणि कमाई
निरोगी पपईचे झाड एका हंगामात सुमारे 40 किलो पपई देते. त्यामुळेच शेतकऱ्यांनी दर्जेदार मानल्या जाणार्‍या संकरित जातीसारखे चांगले पपईचे पीक लावल्यास त्यांना वर्षभरात सुमारे 6 ते 8 लाख रुपयांचा नफा मिळू शकतो.
घाऊक बाजारात एक किलो पपईचा भाव 10 रुपयांच्या आसपास आहे, त्यामुळे एका क्विंटलला 1000 रुपयांपर्यंत भाव मिळू शकतो.
एका हंगामात 80 ते 100 क्विंटल उत्पादन घेतल्यास एका हंगामात सुमारे 10 लाख रुपयांचा नफा मिळू शकतो.
शेतकऱ्यांनी मेहनत आणि झोकून देऊन पपईचे चांगले उत्पादन घेतल्यास शेतकऱ्यांना आर्थिक अडचणींना सामोरे जावे लागणार नाही.
पपईची लागवड आजच्या काळात शेतकऱ्यांसाठी उत्पन्नाचा एक चांगला स्रोत मानली जाते आणि कमी खर्चातही मोठी कमाई करता येते.