Agnipath scheme: केंद्र सरकारने 14 जून रोजी मोठ्या उत्साहात अग्निपथ योजना (Agneepath Yojana) सुरू केली.
संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंह (Defense Minister Rajnath Singh) यांच्यासह तिन्ही लष्करप्रमुखांनी लष्करातील भरती योजनेचे गुण स्पष्ट केले. देशातील तरुणांना ही योजना समजायला एक-दोन दिवस लागले. मात्र या योजनेची माहिती तरुणांना समजताच ते रस्त्यावर आले.
या योजनेच्या निषेधार्थ आज अनेक संघटनांनी भारत बंदची घोषणा केली आहे. तरुणांची सर्वाधिक नाराजी 40 वर्षांच्या सेवा कालावधीबाबत आहे. तरुणांशिवाय नेत्यांनी असेही सांगितले की, 18 वर्षांत नोकरी सुरू केल्यानंतर 22 वर्षांत तरुण बेरोजगार होतील, त्यानंतर त्यांचे काय होणार?
16-17 आणि 18 जून रोजी या आराखड्याला एवढा प्रचंड विरोध झाला की सरकार बॅकफूट (Government backfoot) वर आले. यानंतर सरकारने एकामागून एक या योजनेत अनेक बदल करून आंदोलक विद्यार्थ्यांचा रोष शांत करण्याचा प्रयत्न केला.
संरक्षण मंत्रालयाच्या भरतीमध्ये 10% आरक्षण –
भावी अग्निवीरांची सर्वात नाराजी होती की, दरवर्षी अग्निपथ योजनेतून बाहेर फेकल्या जाणाऱ्या ७५ टक्के केडरचे काय होणार? केंद्र सरकारने यावर तोडगा काढण्याचा प्रयत्न केला.
संरक्षण मंत्रालयाने जाहीर केले आहे की, आवश्यक पात्रता निकष पूर्ण करणाऱ्या अग्निवीरांना संरक्षण मंत्रालयाच्या नोकऱ्यांमध्ये 10% पर्यंत आरक्षण मिळेल. हे 10% आरक्षण भारतीय तटरक्षक दल (Indian Coast Guard)आणि इतर नागरी पदांवर आणि सर्व 16 संरक्षण सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रमांमध्ये लागू केले जाईल. हे आरक्षण माजी सैनिकांसाठीच्या सध्याच्या आरक्षणाव्यतिरिक्त असेल.
CAPF भरतीमध्ये 10% आरक्षण –
याआधी शनिवारी, 18 जून रोजी गृह मंत्रालयाने अग्निवीरांसाठी आणखी एक घोषणा केली होती. गृह मंत्रालयाने म्हटले आहे की, अग्निवीर जेव्हा 4 वर्षांच्या सेवेनंतर बाहेर येईल तेव्हा त्याला केंद्रीय सशस्त्र पोलिस दल (Central Armed Police Force) आणि आसाम रायफल्स (Assam Rifles) च्या नोकऱ्यांमध्ये 10 टक्के आरक्षण दिले जाईल.
याशिवाय, केंद्रीय सशस्त्र पोलीस दल आणि आसाम रायफल्समध्ये अग्निवीरांच्या भरतीमध्ये उच्च वयोमर्यादेत 3 वर्षांची सूट असेल. तर अग्निवीरांच्या पहिल्या तुकडीसाठी ही सूट 5 वर्षांची असेल.
वय मर्यादा –
अग्निपथ योजना सुरू झाल्यानंतर, अनेक विद्यार्थ्यांनी चिंता व्यक्त केली की कोरोनामुळे गेल्या दोन वर्षांत कोणतीही भरती झाली नाही. त्यामुळे ते अग्निपथ योजनेअंतर्गत आवश्यक असलेल्या वयोमर्यादेच्या कक्षेबाहेर येतील.
अग्निपथ योजनेंतर्गत पुनर्स्थापनेसाठी वयोमर्यादा 17 आणि 21 वर्षे आहे. विद्यार्थ्यांच्या या विरोधानंतर संरक्षण मंत्रालयाने आणखी एक दुरुस्ती केली.
संरक्षण मंत्रालयाने सांगितले की, अग्निपथ योजनेअंतर्गत भरतीसाठी कमाल वयोमर्यादा 21 वरून 23 वर्षे करण्यात आली आहे. तसेच ही सवलत फक्त या वर्षीच्या म्हणजेच 2022 च्या भरती प्रक्रियेत लागू होईल. म्हणजे फक्त पहिल्या वर्षासाठी.
कोरोना (Corona) मुळे गेल्या दोन वर्षांपासून नोकरभरती न झाल्याने हा निर्णय घेण्यात आला आहे. अशाप्रकारे, 2022 बॅचचे अग्निवीर 28 वर्षे वयापर्यंत संरक्षण मंत्रालयाच्या नोकऱ्यांसाठी अर्ज करू शकतील. तर सर्वसाधारणपणे ते 26 वर्षांसाठी संरक्षण मंत्रालयात नोकरीसाठी अर्ज करण्यास पात्र असतील.
12वी पास प्रमाणपत्र –
अग्निवीरांसाठी किमान शैक्षणिक पात्रता 10वी उत्तीर्ण आहे. त्यानंतर त्यांना 4 वर्षे काम करावे लागले. या स्थितीत त्याला अभ्यास सुरू ठेवण्याची काळजी वाटू शकते. ही समस्या सोडवण्यासाठी शालेय शिक्षण विभागाने नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ओपन स्कूलच्या (एनआयओएस) माध्यमातून त्याला बारावीपर्यंत शिक्षण घेण्याचा पर्याय दिला. यासाठी एनआयओएस आवश्यक बदल करणार आहे.
बॅचलर पदवी विशेष अभ्यासक्रम –
याशिवाय शिक्षण मंत्रालयाने अग्निवीरांसाठी 3 वर्षांची विशेष कौशल्य-आधारित बॅचलर पदवी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामध्ये अग्निवीरांनी त्यांच्या 4 वर्षांच्या सेवेत शिकलेल्या तांत्रिक कौशल्यांना प्राधान्य दिले जाणार आहे.
इग्नूच्या सहकार्याने हा अभ्यासक्रम तयार करण्यात येत असल्याचे सूत्रांनी सांगितले. या कोर्समध्ये अग्निवीरांच्या सेवेदरम्यान शिकलेल्या कौशल्य प्रशिक्षणासाठी 50 टक्के क्रेडिट दिले जाईल.