Cholesterol Sudden Increase: कोलेस्टेरॉल (cholesterol) हा मेणासारखा पदार्थ आहे जो चरबीसारखाच असतो. आपल्या शरीराला काही प्रमाणात कोलेस्टेरॉलची गरज असते जी सेल झिल्ली, व्हिटॅमिन डी (Vitamin D) तयार करण्यासाठी आवश्यक असते.
शरीराला जितके कोलेस्टेरॉल आवश्यक असते, ते यकृत नैसर्गिकरित्या तयार करते. मात्र, शरीरातील अनेक समस्यांमुळे रक्तातील कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढू लागते (Cholesterol levels in the blood increase). उच्च कोलेस्टेरॉलची पातळी आपल्या आरोग्यासाठी खूप धोकादायक ठरू शकते. त्याच्या वाढीमुळे हृदयविकार आणि पक्षाघाताचा धोका वाढतो.
CDC (रोग नियंत्रण आणि प्रतिबंध केंद्रे) नुसार, उच्च रक्त कोलेस्ट्रॉल 200 मिलीग्राम प्रति डेसीलिटर (mg/dL) किंवा त्याहून अधिक धोकादायक मानले जाते. त्याच वेळी, निरोगी कोलेस्टेरॉलची पातळी 200 mg/dL पेक्षा कमी असते.
शरीरातील कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढण्याची अनेक कारणे असू शकतात. चला जाणून घेऊया कोणती कारणे आहेत ज्यामुळे अचानक कोलेस्ट्रॉल वाढू लागते.
उच्च कोलेस्टेरॉलची पातळी कशामुळे होते? –
अमेरिकन हार्ट असोसिएशन (American Heart Association) च्या मते, कोलेस्ट्रॉलच्या सामान्य कारणांमध्ये असंतुलित आहार, शारीरिक हालचालींचा अभाव आणि लठ्ठपणा यांचा समावेश होतो. या सर्व गोष्टींमुळे दीर्घकाळ कोलेस्टेरॉल वाढते.
जर शरीरात कोलेस्टेरॉलची पातळी जास्त असेल तर डॉक्टर तुम्हाला काही गोष्टी सांगू शकतात ज्यामुळे तुमची कोलेस्ट्रॉलची पातळी कमी होऊ शकते, जसे की आहार आणि खाण्याच्या सवयी बदलणे, दररोज शारीरिक हालचाली करणे, वजन नियंत्रित ठेवणे आणि धूम्रपान न करणे (not smoking).
अनुवांशिक कारणांमुळेही अनेक लोकांमध्ये कोलेस्टेरॉलचे प्रमाण जास्त असते. याला फॅमिलीअल हायपरकोलेस्टेरोलेमिया (familial hypercholesterolemia) म्हणतात.
कोलेस्टेरॉलची पातळी अचानक वाढण्याची कारणे कोणती? –
काही प्रकरणांमध्ये, कोलेस्टेरॉलची पातळी वेगाने वाढते. कोलेस्टेरॉलची पातळी अचानक वाढण्यामागे या गोष्टींचा समावेश होतो :-
कॉफीचे जास्त सेवन –
कॉफीमध्ये कॅफिनचे प्रमाण खूप जास्त असते, त्यामुळे रक्तदाब झपाट्याने वाढतो. याशिवाय कॉफीचे सेवन केल्याने रक्तातील कोलेस्ट्रॉलही वेगाने वाढते. 2018 मध्ये झालेल्या एका अभ्यासानुसार, दररोज 4 एस्प्रेसोचे सेवन केल्याने शरीरात LDL (लो-डेन्सिटी लिपोप्रोटीन) म्हणजेच खराब कोलेस्ट्रॉलची पातळी अचानक वाढते.
मानसिक ताण –
तणाव आणि कोलेस्टेरॉल पातळी यांच्यात मजबूत संबंध आहे. मानसिक तणावामुळे शरीरातील खराब कोलेस्टेरॉलची पातळी अचानक खूप वाढू लागते. हे कॉर्टिसॉल हार्मोनमुळे असू शकते, जे तणाव दरम्यान वाढते. 2020 च्या एका लेखानुसार, कोर्टिसोल हार्मोनच्या उच्च पातळीमुळे, शरीरातील कोलेस्टेरॉलची पातळी देखील वाढते.
धूम्रपान –
धुम्रपान केल्याने कोलेस्ट्रॉलची पातळीही वाढते. हे सिगारेटमध्ये असलेल्या निकोटीन आणि तंबाखूमुळे आहे. 2021 सालच्या एका लेखानुसार, सिगारेट ओढताना आपल्या फुफ्फुसातून मोठ्या प्रमाणात निकोटीन रक्तात प्रवेश करते. त्यामुळे शरीरातून कॅटेकोलामाइन्स बाहेर पडतात.
कॅटेकोलामाइनची पातळी वाढल्याने लिपोलिसिस किंवा लिपिड ब्रेकडाउन होते, ज्यामुळे एलडीएल कोलेस्टेरॉलचे उत्पादन वाढते. एलडीएल कोलेस्टेरॉल वाढल्याने एचडीएल कोलेस्टेरॉल किंवा “चांगले” कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी होते.
औषधे –
काही औषधांच्या सेवनामुळे शरीरातील कोलेस्टेरॉलची पातळी खूप वाढते. या औषधांमुळे शरीरातील कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढते-
रक्तदाब कमी करणारी औषधे, बीटा ब्लॉकर्स, डॅनॅझोल, रेटिनॉइड्स, अँटीव्हायरल औषधे, अँटी सायकोटिक्स इ. सर्वसाधारणपणे, ही औषधे लिपिड चयापचय बदलून रक्तातील कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढवतात. अँटीसायकोटिक्स सारख्या काही औषधांमुळे वजन वाढू शकते तसेच कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढू शकते.
गर्भधारणा –
गरोदरपणात रक्तातील कोलेस्ट्रॉलची पातळी 30 ते 40 टक्क्यांनी वाढते. कारण गर्भाच्या वाढीसाठी आणि विकासासाठी कोलेस्टेरॉल अत्यंत आवश्यक आहे. तथापि, गर्भधारणेदरम्यान कोलेस्टेरॉल खूप जास्त वाढण्याची शक्यता असते. याला गर्भधारणा हायपरकोलेस्टेरोलेमिया किंवा माता हायपरकोलेस्टेरोलेमिया म्हणतात.
जलद वजन कमी –
कोलेस्ट्रॉलची पातळी अचानक वाढण्यामागील एक कारण म्हणजे झपाट्याने वजन कमी होणे. 2019 च्या अभ्यासात, कमी-कॅलरी आहाराचे पालन करणाऱ्या तीन प्रौढांचे वजन झपाट्याने कमी झाले. या तिन्ही प्रकरणांमध्ये, त्यांचे LDL कोलेस्टेरॉल सामान्य पातळीवर येण्यापूर्वी तात्पुरते वाढले. संशोधकांच्या मते, हे चयापचयातील बदलांशी संबंधित असू शकते.
अशा परिस्थितीत, जर तुम्हाला वजन कमी करायचे असेल, तर आरोग्य सेवा व्यावसायिकांशी बोलणे आवश्यक आहे जेणेकरून तुम्हाला कोलेस्टेरॉलची पातळी अचानक वाढणे यासारख्या दुष्परिणामांना सामोरे जावे लागू नये.