Air Purifier : IIT कानपूर (IIT Kanpur) आणि IIT बॉम्बे (IIT Bombay) यांनी संयुक्तपणे एक अँटी-मायक्रोबियल वायु शुद्धीकरण तंत्रज्ञान (anti-microbial air purification technology) विकसित केले आहे जे अवघ्या एका मिनिटात COVID-19 विषाणू निष्क्रिय करते.
वायू प्रदूषक आणि कोरोनाव्हायरस या दोन्हींविरूद्ध हे एक उत्तम नावीन्य सिद्ध झाले आहे. या तंत्रज्ञानाला ‘अँटी-मायक्रोबियल एअर प्युरिफिकेशन टेक्नॉलॉजी’ असे नाव देण्यात आले आहे, कारण ते केवळ हवा शुद्ध करत नाही तर जंतूंचाही नाश करते. जे संपूर्ण सुरक्षा सुनिश्चित करते. या तंत्रज्ञानाची CSIR-IMTECH मध्ये चाचणी घेण्यात आली आहे आणि हे सिद्ध झाले आहे की SARS-CoV-2 विषाणू केवळ 1 मिनिटात 99.9% प्रभावाने निष्क्रिय करू शकतो.
प्रदूषणासोबतच कोविड-19 प्राणघातक आहे
प्राणघातक कोरोना विषाणूच्या विळख्यातून जग अजूनही सुटलेले नाही. कारण अजूनही त्याची रूपे वेळोवेळी समोर येत आहेत. जगातील आघाडीच्या विद्यापीठांनी केलेल्या संशोधनात असे आढळून आले आहे की कोविड-19 सोबत वायू प्रदूषणाचे मिश्रण जास्त गंभीर आणि धोकादायक आहे.
जेव्हा साथीचा रोग सुरू झाला तेव्हा हवा शुद्धीकरण उद्योगात मागणीत लक्षणीय बदल झाला. स्टार्टअप इनक्यूबेशन अँड इनोव्हेशन सेंटर (SIIC), IIT कानपूर येथे सुरू असलेल्या AiRTH या स्टार्टअपने हे नवीन तंत्रज्ञान विकसित केले आहे. आता CSIR-IMTECH च्या मंजुरीनंतर, हे तंत्रज्ञान कोविड-19 चा सामना करण्याच्या बाबतीत अग्रणी म्हणता येईल.
एअरआरटीएच स्टार्टअप कसे सुरू झाले
रवी कौशिक हे AirRTH स्टार्टअपचे CEO आणि संस्थापक आहेत. आयआयटी बॉम्बे येथे पर्यावरण अभियांत्रिकीमध्ये पदव्युत्तर शिक्षण घेतलेल्या रवी कौशिक यांना जाणवले की हवा शुद्धीकरण उद्योगात आणखी बरेच काही केले जाऊ शकते. यासाठी त्यांनी AIRTH स्टार्टअप सुरू केले.
जे आयआयटी कानपूरच्या स्टार्टअप इनक्यूबेशन आणि इनोव्हेशन सेंटरचे प्रभारी प्राध्यापक अमिताभ बंदोपाध्याय यांच्या मार्गदर्शनाखाली उबवलेले होते. CSIR-NPL, CSIR-CDRI, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभाग (DST) सारख्या भारतातील विश्वसनीय आणि प्रतिष्ठित प्रयोगशाळांकडून प्रमाणीकरणासह, भारत सरकारने प्रोटोटाइपची चाचणी करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
हे एअर प्युरिफायर कसे काम करते
हे नवीन तंत्रज्ञान बाजारातील इतर तत्सम एअर प्युरिफायरपेक्षा वेगळे आहे. प्रथम एअर प्युरिफायर कण कॅप्चर यंत्रणेवर कार्य करते तथापि, फिल्टर माध्यमाच्या सतत अतिवापराने, फिल्टर स्वतःच पेट्री डिश सारख्या जंतूंचे प्रजनन स्थळ बनते.
तथापि, AIRTH चे नवीन तंत्रज्ञान हे सुनिश्चित करते की फिल्टरवरील वनस्पती-आधारित कोटिंग, UV रेडिएशन आणि OH (हायड्रॉक्सिल) रॅडिकल्स जंतू निष्क्रिय करतात. हे D-C-D (Deactivate-Capture-Deactivate) यंत्रणेवर कार्य करते, ज्यामध्ये पारंपारिक UV-आधारित हवा शुद्धीकरणापेक्षा 8000 पट जास्त निर्जंतुकीकरण कार्यक्षमता असू शकते. एआयआरटीएचचे तंत्रज्ञान इनफ्लाइट इनएक्टिव्हेशनद्वारे रोगजनक आणि व्हायरस निष्क्रिय करते.
BIRC ला 10 वर्षे पूर्ण झाल्याच्या निमित्ताने, स्वातंत्र्याच्या 75 व्या वर्षाच्या स्मरणार्थ सुरू करण्यात येणाऱ्या 75 नवकल्पनांमध्ये या नावीन्याची निवड करण्यात आली आहे. पंतप्रधान मोदींनी या कार्यक्रमाचे उद्घाटन केले. याला नेक्सस स्टार्ट-अप डेव्हलपमेंट ग्रँट, यूएस दूतावासाचा उपक्रम तसेच ‘निधी4कोविड2.0’ अंतर्गत बियाणे निधी प्रदान करण्यात आला आहे.
अँटी मायक्रोबियल एअर प्युरिफायर आधीच वापरात आहेत
AiRTH अँटी मायक्रोबियल एअर प्युरिफायर आधीच हॉस्पिटलमध्ये वापरात आहेत. ते इम्युनो-तडजोड असलेल्या कर्करोगाच्या रूग्णांचे संरक्षण करतात ज्यांना सामान्य सर्दीपेक्षा जास्त धोका असतो. AIRTH च्या तंत्रज्ञानाने खाजगी आणि सरकारी दोन्ही कंपन्यांना व्यवसायातील सातत्य सुनिश्चित करून आणि त्यांच्या कर्मचार्‍यांना स्वच्छ हवेच्या कार्यालयात परत येण्यास प्रोत्साहित करून मदत केली आहे. AIRTH चे हे तंत्रज्ञान ‘आत्मनिर्भर भारत’ आणि ‘मेड इन इंडिया’ उपक्रमाचे उदाहरण आहे.