Medicinal Plant Farming: अकरकारा (स्पिलाॅन्थेस अकमेला एल.) ज्याला एकमेला ओलेरेसिया देखील म्हणतात, ही एक अद्वितीय आणि बहुमुखी हर्बल वनस्पती आहे. ही एक दातदुखीविरोधी वनस्पती आहे ज्यामध्ये वैद्यकीय अनुप्रयोगांची विस्तृत श्रेणी आहे म्हणून ती एक महत्त्वाची औषधी वनस्पती म्हणून ओळखली गेली आहे.
अन्न आणि औषधांमध्ये ऐतिहासिक वापरामुळे आज जगभरात त्याची मागणी वाढत आहे. अकरकारा फुलांची सुरुवात लाल सामग्रीच्या जाड थराने होते; जेव्हा ते पसरतात आणि पिवळे होतात तेव्हा वर लाल राहते. गडद हिरवा हा पानांचा नैसर्गिक रंग आहे आणि हलका जांभळा हा शिरा, पानांचे देठ आणि देठांचा रंग आहे.
ही एक वार्षिक औषधी वनस्पती आहे जी संपूर्ण देशात पसरली आहे. छत्तीसगडच्या नैसर्गिक जंगलात देखील ही औषधी वनस्पती मोठ्या प्रमाणात बघायला मिळते. मुळे वगळता संपूर्ण औषधी वनस्पती करी बनवण्यासाठी घेतली जाते, ज्याला आकरकारा साग म्हणतात.
मूत्रसंस्थेशी संबंधित समस्यांवर ही करी खूप उपयुक्त असल्याचा दावा केला जातो. अकरकारा हे दातांच्या समस्या, स्कर्वी आणि दमा यासाठी मान्यताप्राप्त हर्बल औषध आहे. भारतात, हिरड्या आणि दातांच्या समस्या बरे करण्यासाठी या औषधी वनस्पतींचा वापर फार पूर्वीपासून केला जात आहे.
यामुळे या औषधी वनस्पतीची मागणी बाजारात खूपचं अधिक आहे. अशा परिस्थितीत आज आपण या (akarkara farming) औषधी वनस्पतीच्या लागवडीविषयी (Farming) सविस्तर जाणून घेणार आहोत.
जमीन तयार करणे
अकरकाराच्या लागवडीसाठी मे-जून महिन्यात शेत तयार केले जाते.
यासाठी शेताची नीट नांगरणी करून घ्यावी, शेत समतल करावे शेताची माती मुरडवा आणि पाण्याचा चांगला निचरा करावा लागणार आहे.
शेत तयार करताना 1 हेक्टरमध्ये सुमारे 10 टन चांगले कुजलेले शेण मिसळावे असा सल्ला दिला जातो.
सिंचनासाठी दोन बेडमधील अंतर 2 मीटर ठेवावे.
रोपे लावण्यापूर्वी जमिनीला पुरेसे पाणी द्यावे.
निचरा होणारी जमीन अकरकराच्या लागवडीसाठी योग्य आहे
कृषी तज्ज्ञांच्या मते, अकरकराच्या लागवडीसाठी पाण्याचा निचरा होणारी जमीन इष्टतम आहे. शेतातील माती मोकळी व मऊ असल्यास उत्पादन जास्त मिळते. ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर महिन्यात त्याची लागवड करणे सर्वोत्तम मानले जाते. शेतकरी बांधव (Farmer) याची लागवड थेट बियाणे पेरून किंवा रोपे लावून करू शकतात.
तथापि रोपे लावून लागवड केल्यास जास्त उत्पादन देते. अकरकारा रोपांना उगवण होण्यासाठी 20 ते 25 अंश तापमान आवश्यक असते. सुरुवातीला, रोपांना चांगली वाढ होण्यासाठी किमान 15 आणि जास्तीत जास्त 30 अंश तापमानाची आवश्यकता असते आणि पिकण्याच्या वेळी त्यांना 35 अंश तापमानाची आवश्यकता असते.
अकरकरा कापणी
अकरकारा रोप लागवड नंतर दोन ते तीन महिन्यांनी फुलांना सुरुवात होते, नंतर हळुवारपणे परिपक्व फुलांच्या कळ्या घ्या. ताज्या फुलांच्या कळ्या लाल शीर्षासह पिवळ्या रंगाच्या असतात. वनस्पती फुलल्यानंतर अनेक फुले येतात; आवश्यकतेनुसार त्यांची कापणी करा. त्यानंतर, योग्य तंत्र वापरून ते व्यवस्थित वाळवा. पीक चक्राच्या शेवटी, मूळ खोदून वाळवावे.
लाखोची कमाई
अकरकरा आता अनेक राज्यांमध्ये लागवड केली जात आहे. यूपीचे शेतकरी आता बटाट्याऐवजी अकरकरा पिकवत आहेत. हे देखील बटाट्यासारखे कंदयुक्त पीक आहे. आकरकरा लागवडीतून एकरी 4 ते 5 लाख रुपयांचे उत्पन्न (Farmer Income) मिळू शकते. एका एकरातून दोन क्विंटल अकरकरा आणि 10 क्विंटल मुळे तयार होतात.
अकरकरा 400 रुपये प्रति किलो दराने बाजारात विकला जातो. दुसरीकडे खर्चाबाबत बोलायचे झाल्यास एकरी सुमारे 40 हजार रुपये खर्च येतो. त्याचबरोबर आजकाल काही कंपन्यांकडूनही कंत्राटी शेतीच्या (Agriculture) माध्यमातून अकराराची लागवड केली जात आहे. अशा परिस्थितीत काही वेगळे करू इच्छिणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी आकरकऱ्याची लागवड हा उत्तम पर्याय आहे.