Krushi News Marathi: जगात सध्या औषधी वनस्पतींची (Medicinal Plant) मागणी मोठ्या झपाट्याने वाढत आहे. औषधी गुणधर्मामुळे तुळशी (Tulsi Medicinal Plant) ही औषधी वनस्पती जगात तसेच आपल्या देशात खूप लोकप्रिय आहे.
हिंदू धर्मात तुळशीला (Tulsi) अनन्यसाधारण असे महत्त्व आहे. हिंदु धर्मात या वनस्पतीची पूजा केली जाते. मित्रांनो खरं पाहता भारतातील कृषी क्षेत्रात (Farming) आता मोठा बदल होत आहे.
आता येथील शेतकरी बांधव (Farming) पारंपरिक पिकांऐवजी औषधी वनस्पतींची मोठ्या प्रमाणात शेती (Medicinal Plant Farming) करू लागले आहेत.
विशेष म्हणजे औषधी वनस्पतींची शेती देशातील शेतकरी बांधवांसाठी भरपूर नफा मिळवूनं देत आहे. अशा परिस्थितीत तुळशी या औषधी वनस्पतींची शेती (Tulsi Farming) देखील शेतकऱ्यांसाठी एक उत्तम पर्याय म्हणून आता पुढे आले आहे.
काहीतरी वेगळे करण्याच्या विचाराने शेतकरी तुळशीच्या रोपाची व्यावसायिक लागवड करत आहेत. आपल्या देशात तुळशीला पौराणिक महत्त्व आहे. तसे, जगभरात त्याचे 150 प्रकार आहेत.
आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे तुळशीची लागवड कमी सुपीक जमिनीतही करता येते. मात्र शेतात पाण्याचा निचरा करण्याची चांगली व्यवस्था असावी. तसे, वालुकामय चिकणमाती असलेली शेतजमीन तुळस लागवडीसाठी सर्वात योग्य मानली जाते.
तुळशीची लागवड उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय अशा दोन्ही हवामानात केली जाते.मित्रांनो आम्ही आपल्या माहितीसाठी सांगू इच्छितो की, तुळशीची लागवड दोन टप्प्यात केली जाते.
प्रथम बियाणे पेरून रोपवाटिका तयार केली जाते आणि मग रोपे तयार झाल्यावर पुनर्लावणी केली जाते. जूनच्या दुसऱ्या आठवड्यापर्यंत शेतकऱ्यांनी तुळशी लागवडीसाठी शेत तयार करावे असा सल्ला दिला जातो.
शेत तयार करण्यासाठी 15 ते 20 सेमी खोल नांगरणी करावी लागते. तुळशीच्या शेतीतून चांगले उत्पादन मिळविण्यासाठी चांगल्या प्रतीचे कुजलेले शेणखत 15 ते 20 टन प्रति एकर या दराने शेतात टाकावे असे देखील कृषी वैज्ञानिक नमूद करतात. कुजलेले शेणखत जमिनीत टाकल्यानंतर एकदा नांगरणी करून ते शेतातील मातीत चांगले मिसळावे.
तुळशी लागवड करताना या गोष्टींची काळजी घ्या
पूर्वमशागतीच्या या प्रक्रियेनंतर, शेतकरी बांधव जमिनीच्या पृष्ठभागावर एक मीटर लांब आणि एक मीटर रुंद बेड तयार करू शकतात. एक हेक्टर जमिनीसाठी 750 ग्रॅम ते 1 किलो बियाणे, 20 किलो स्फुरद आणि 20 किलो पालाश आवश्यक आहे.
त्याचे बी थेट पेरायचे नसून ते माती किंवा वाळूमध्ये मिसळून पेरावे लागते. शेतकरी सलग बियाणे पेरू शकतात. एका ओळीपासून दुसऱ्या ओळीतील अंतर 8 ते 10 सें.मी. बियाणे खूप खोलवर पेरले जाऊ नये याची शेतकऱ्यांनी काळजी घ्यावी.
काढणीनंतर 15 ते 20 दिवसांनी 20 किलो प्रति हेक्‍टरी नत्राची फवारणी केल्यास चांगले उत्पादन मिळते. 5-6 आठवड्यांत रोपे लावण्यासाठी तयार होतात. दुपारनंतर हवामान मोकळे असेल तरच लागवड करावी, असा सल्ला शेतकऱ्यांना दिला आहे.
पंक्ती ते पंक्ती अंतर 60 सेमी तर रोप ते रोप अंतर 30 सेमी ठेवता येते. तुळशी हे पावसाळी पीक आहे. पाऊस व्यवस्थित पडला तर सप्टेंबरपर्यंत सिंचनाची गरज भासत नाही. त्यानंतर शेतकरी गरजेनुसार पाणी देऊ शकतात.
एक हेक्टर मध्ये 20 ते 25 टन उत्पादन मिळू शकते
तुळशीची रोपे लावल्यानंतर सुमारे एक महिन्याने शेतकर्‍यांनी खुरपणी किंवा निंदनी करून तण काढून घ्यावे. शेतकरी हे काम तीन ते चार आठवड्यांनंतर दुसऱ्यांदा करू शकतात.
तुळशीच्या लागवडीसाठी, लावणीपूर्वी, आपण प्रति हेक्टर 15 टन या दराने कुजलेले शेण घालू शकता. याशिवाय 75 ते 80 किलो नत्र, 40 किलो स्फुरद आणि 40 किलो पालाश वापरता येते.
पुनर्लावणीपूर्वी फॉस्फरस आणि पोटॅशचा पूर्ण डोस द्यावा तर एक तृतीयांश नायट्रोजन द्यावा. उर्वरित नत्र तुम्ही उभ्या पिकाला दोनदा देऊ शकता. लावणीनंतर 10 ते 12 आठवड्यांनी तुळशी कापणीसाठी तयार होते.
हाच तो काळ आहे जेव्हा झाडात फुले पूर्ण वाढतात आणि खालची पाने पिवळी पडू लागतात. अशाप्रकारे एक हेक्‍टरी पिकातून 20 ते 25 टन उत्पादन मिळू शकते, त्यात 80 ते 100 लिटर तेल निघते.