Vegetable Farming : भारतात भाजीपाला पिकांची (Vegetable Crop) मोठ्या प्रमाणात शेती (Farming) केली जाते. अलीकडे आपल्या देशात विदेशी भाज्यांची मागणी दिवसेंदिवस वाढत आहे. पंचतारांकित हॉटेल्सपासून ते मॉल्सपर्यंत आणि आता मंडईंमध्येही या भाज्या चढ्या दराने विकल्या जातात. या भाज्या शहरात मोठ्या प्रमाणात मागणी मध्ये असतात.
ब्रोकोली (Broccoli Crop) हे देखील असंच एक विदेशी भाजीपाला पीक आहे. याच्या लागवडीबद्दल बोलायचे झाले तर अलीकडे या पिकाची आपल्या भारतातही मोठ्या प्रमाणात शेती (Agriculture) केली जात आहे. भारतीय शेतकऱ्यांमध्ये (Farmer) हिरवी कोबी म्हणून ही भाजी खूप प्रसिद्ध झाली आहे. हे विदेशी भाजीपाला पीक सध्या बाजारात चांगल्याच मागणी मध्ये आले असून या पिकाची शेती (Broccoli Farming) शेतकऱ्यांना बक्कळ पैसा (Farmer Income) कमवून देत आहे.
आम्ही तुम्हाला सांगू इच्छितो की ब्रोकोली हे चवीला उत्कृष्ट आहे आणि आरोग्यदायी अन्न म्हणून ओळखले जात आहे. जे आरोग्यासाठी फुलकोबी आणि कोबीपेक्षाही जास्त फायदेशीर आहे. याशिवाय या पिकाची शेती शेतकऱ्यांना इतर भाजीपाला पिकांच्या शेतीपेक्षा अधिक कमाई करून देत आहे. याची लागवड करून शेतकरी बांधव 75 दिवसांत 15 लाखांपर्यंतचे उत्पन्नही मिळवू शकता. मात्र या पिकाच्या शेतीतून मिळणारा नफा हे सर्वस्वी शेतीचे तंत्रज्ञान आणि विपणन यावर अवलंबून असते.
ब्रोकोली शेतीतील काही महत्वाच्या बाबी
पोषक तत्वांची खाण असलेल्या ब्रोकोलीच्या लागवडीसाठी थंड हवामान किंवा सामान्य हवामान सर्वात योग्य आहे. भारतातील हवामानानुसार ब्रोकोलीची रोपवाटिका सप्टेंबर ते ऑक्टोबर दरम्यान तयार केली जाते. त्याच्या लागवडीसाठी पाण्याचा चांगला निचरा होणारी वालुकामय चिकणमाती असलेली जमीन सर्वोत्तम आहे.
लक्षात ठेवा की मातीचे पीएम मूल्य फक्त 6 ते 6.5 दरम्यान असावे. जाणकार लोकांनी दिलेल्या माहितीनुसार, सेंद्रिय पदार्थ असलेल्या जमिनीतही चांगल्या प्रतीचे उत्पादन या पिकातून घेता येते. या पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी गांडूळ खताचाही वापर करता येतो.
ब्रोकोलीच्या सुधारित जाती
तज्ज्ञांच्या मते, कोणत्याही पिकापासून दर्जेदार आणि अधिक प्रमाणात उत्पादन मिळविण्यासाठी, प्रमाणित बियाणांच्या सुधारित जातींची निवड केली पाहिजे. अशा परिस्थितीत शेतकरी बांधवांनी ब्रोकोली च्या सुधारित जातींची लागवड केल्यास शेतकऱ्यांना अधिक उत्पादन मिळणार आहे. सुधारित जातींची पेरणी केल्यास कीड-रोग आणि कमकुवत पीक येण्याची शक्यता टाळता येते. ब्रोकोलीच्या अनेक देशी आणि संकरित जाती भारतात उगवल्या जातात.
ब्रोकोलीच्या देशी वाणांपैकी पुसा ब्रोकोली, केटीएस01, पालम समृद्धी, पालम कांचन आणि पालम विचित्रा या जाती प्रसिद्ध आहेत.
त्याच्या विदेशी जातींमध्ये नाइन स्टार, पेरिनल, इटालियन ग्रीन स्प्राउटिंग किंवा कॅलाब्रास, बाथम 29 आणि ग्रीन हेड कॉफी यांचा समावेश आहे.
दुसरीकडे, ब्रोकोलीच्या संकरित वाण जसे की पायरेट पेक, प्रीमियम क्रॉप, क्लिपर, क्रुसर, स्टिक आणि ग्रीन सर्फ इत्यादी जातीची देखील शेतकरी बांधव लागवड करू शकतात.
चांगल्या पीक व्यवस्थापनासाठी, पेरणीपूर्वी बियाण्यांवर प्रक्रिया करावी, जेणेकरून उगवण आणि रोपाचा विकास योग्य प्रकारे होईल.
ब्रोकोली पिकाची नर्सरी
ब्रोकोलीची लागवड करण्यासाठी, एक हेक्टर शेतात सुमारे 400 ते 500 ग्रॅम बियाणे लावले जाते, ज्यावर बियाणे प्रक्रिया केली जाते आणि रोपवाटिका तयार केली जाते.
शेतकऱ्यांना हवे असल्यास ते सुरक्षित उत्पादनासाठी पॉलीहाऊस किंवा ग्रीनहाऊसमध्ये ब्रोकोलीचे पीक देखील लावू शकतात.
रोपवाटिकेत ब्रोकोलीची रोपे तयार झाल्यानंतर, ते शेतात किंवा संरक्षित संरचनेत लावले जातात.
यावेळी ओळीमध्ये 45 सें.मी. आणि वनस्पतींमध्ये सुमारे 30 सें.मी. अंतर ठेवावे जेणेकरून तण काढणे व पिकाचे निरीक्षण करणे सोपे होईल.
ब्रोकोली पिकाची काळजी कशी घ्यावी
ब्रोकोलीला कमी मेहनतीने अधिक फायदेशीर पीक देखील म्हटले जाते, कारण या पिकासाठी जास्त मेहनत आणि पैसा खर्च करण्याची गरज नाही.
या पिकात माती परीक्षणाच्या आधारेच खत-खते वापरली जातात.
दुसरीकडे, ब्रोकोलीमध्ये ठिबक सिंचनाद्वारे सिंचनासाठी 10 ते 12 दिवसांत पाणी दिले जाते, त्यामुळे पाण्याचीही मोठी बचत होते.
ब्रोकोली पिकामध्ये अनेकदा तण निघतात, जे तण उपटून काढता येतात.
पिकातील कीटक-रोगांच्या व्यवस्थापनासाठी तज्ज्ञांच्या सल्ल्यानुसार गोमूत्र आणि कडुलिंबापासून बनवलेल्या कीटकनाशकांचाही वापर करता येतो.
वास्तविक, ब्रोकोली पिकामध्ये जितकी जास्त स्वच्छता आणि सेंद्रिय पद्धती वापरल्या जातील तितके चांगले उत्पादन मिळू शकते.
ब्रोकोली शेतीतुन मिळणार उत्पन्न
एक हेक्टर शेतात ब्रोकोली लागवड केल्यास 12 ते 14 टन उत्पादन मिळू शकते. त्याचे पीक कापणीसाठी 60 ते 65 दिवसांत तयार होते, जे कोल्ड स्टोरेजद्वारे सुरक्षित बाजारपेठेत नेले जाऊ शकते. बाजारात एक किलो ब्रोकोलीची किंमत 50 ते 150 रुपये आहे. अशा प्रकारे शेतकरी ब्रोकोलीची व्यावसायिक शेती किंवा कंत्राटी शेती करून लाखोंची कमाई करू शकतात.