Frozen shoulder: फ्रोझन शोल्डर ज्याला अॅडहेसिव्ह कॅप्सुलिटिस (Adhesive capsulitis) देखील म्हणतात, खांद्याच्या सांध्यामध्ये कडकपणा आणि वेदना द्वारे दर्शविले जाते. फ्रोझन शोल्डरची (frozen shoulder) चिन्हे आणि लक्षणे हळू हळू दिसू लागतात आणि कालांतराने वेदना लक्षणीय वाढते. खांद्याच्या दुखण्याकडे दीर्घकाळ दुर्लक्ष केल्यास फ्रोझन शोल्डरचा धोका वाढू शकतो. हे सहसा काही शस्त्रक्रिया किंवा दुखापतीमुळे होते.
फ्रोझन शोल्डरबद्दल माहिती देताना एका महिलेने सांगितले की, तिच्या मैत्रिणीला खांद्यामध्ये खूप वेदना (shoulder pain) होत होत्या. अशा परिस्थितीत, महिलेने सांगितले की, खांद्याला दुखापत झाल्यामुळे खांद्यामध्ये दुखणे सामान्य आहे. पण तरीही लोकांना ते कसे सोडवायचे हे माहित नाही.
साधारणपणे 40 ते 60 वयोगटातील लोकांना फ्रोझन शोल्डरची समस्या भेडसावत असते. महिलांना या समस्येला खूप सामोरे जावे लागते.
फ्रोझन शोल्डरच्या समस्येमुळे खांद्याच्या स्नायूंमध्ये खूप कडकपणा येतो. खांदे दुखणे आणि नीट काम न करणे ही त्यातील प्रमुख लक्षणे आहेत. फ्रोझन शोल्डरमुळे माणसाला दैनंदिन काम करतानाही खूप अडचणी येतात. यामुळे काही वेळा उपचार अवघड होतात.
मधुमेहाच्या (diabetes) रुग्णांमध्ये फ्रोझन शोल्डरचा धोका 10 ते 20 टक्के असतो आणि दोन्ही खांद्यामध्ये लक्षणे दिसून येतात. फ्रोझन शोल्डरची समस्या लगेच सुटत नाही. ते बरे होण्यासाठी बराच वेळ लागतो.
फ्रोझन शोल्डरची कारणे (Causes of Frozen Shoulder) –
खांद्याच्या सांध्याच्या बाहेर एक कॅप्सूल असते, गोठलेल्या खांद्यामध्ये ही कॅप्सूल कठोर किंवा कडक होते, ज्यामुळे खांद्याची हालचाल खूप कमी होते. या समस्येचा सामना कोणाला होऊ शकतो हे जाणून घेणे खूप कठीण आहे परंतु दीर्घकाळ खांदा स्थिर केल्यानंतर, जसे की शस्त्रक्रिया किंवा हातात फ्रॅक्चर झाल्यानंतर होण्याची शक्यता असते.
फ्रोझन शोल्डरची लक्षणे –
फ्रोझन शोल्डरची समस्या तीन टप्प्यांत विकसित होते.
1. फ्रीझिंग स्टेज – खांद्याच्या कोणत्याही हालचालीमुळे वेदना होतात आणि खांद्याची हालचाल मर्यादित होते.
2. फ्रोझन स्टेज- या स्टेजमध्ये वेदना कमी होऊ शकतात. तथापि, खांद्यामध्ये कडकपणा खूप जास्त आहे आणि त्याचा वापर करणे खूप कठीण होते.
3. वितळण्याची अवस्था- या अवस्थेत खांद्याच्या हालचालीत थोडी सुधारणा होते.
जोखीम घटक –
अनेक कारणांमुळे फ्रोझन शोल्डरची समस्या वाढू शकते. चला त्याबद्दल जाणून घेऊया-
1. वय आणि लिंग- फ्रोझन शोल्डरची समस्या 40 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या लोकांमध्ये, विशेषतः महिलांमध्ये सामान्य आहे.
2. खांदा काम करत नाही किंवा खूप कमी काम करत आहे – ज्या लोकांचा खांदा बराच काळ विश्रांतीच्या स्थितीत राहतो त्यांना फ्रोझन शोल्डरचा धोका जास्त असतो. खांद्याची हालचाल अनेक कारणांमुळे थांबू शकते जसे-
– रोटेटर कफ इजा
– हात तोडणे
– स्ट्रोक (stroke)
– शस्त्रक्रियेनंतर पुनर्प्राप्ती
फ्रोझन शोल्डरची समस्या कशी टाळायची –
फ्रोझन शोल्डरचे सर्वात सामान्य कारण म्हणजे खांद्याला दुखापत, हात फ्रॅक्चर किंवा स्ट्रोकनंतर खांद्याची हालचाल कमी होणे. जर तुम्हाला दुखापतीमुळे खांदा हलवता येत नसेल तर यासाठी तुमच्या डॉक्टरांशी बोला आणि त्यांना काही व्यायाम करण्यास सांगा. यामुळे तुमच्या खांद्यांची हालचाल चालू राहील आणि तुम्हाला फ्रोझन शोल्डरच्या समस्येचा सामना करावा लागणार नाही.