Indian stock market : भारतीय शेअर बाजारातील (Indian stock market) किरकोळ गुंतवणूकदारांचा (retail investors) सहभाग अमेरिकन बाजार (US market)आणि युरोप (Europe) सारख्या बाजारांच्या तुलनेत पारंपारिकपणे कमी आहे. कोरोना महामारीनंतर (Corona epidemic) विक्रमी संख्येने डिमॅट खाती उघडली जात असताना ही परिस्थिती बदलत असल्याचे दिसत होते.
मात्र, गेल्या वर्षी नोव्हेंबरपासून बाजाराला विक्रीचा फटका बसताच किरकोळ गुंतवणूकदारांनी बाजारातून बाहेर पडण्यास सुरुवात केली. यामुळे मे २०२२ मध्ये देशांतर्गत शेअर बाजारातील किरकोळ गुंतवणूकदारांचा सहभाग पाच वर्षांच्या नीचांकी पातळीवर आला.
नॅशनल स्टॉक एक्सचेंज (NSE) वर 31 मे पर्यंत उपलब्ध असलेल्या आकडेवारीनुसार, देशांतर्गत शेअर बाजारातील किरकोळ गुंतवणूकदारांचा सहभाग 34.7 टक्क्यांवर आला आहे. ही किमान गेल्या पाच वर्षांतील नीचांकी पातळी आहे.
जून महिन्याची आकडेवारी समोर आल्यावर आणखी घसरणीचा अंदाज बांधला जात आहे. जून महिन्यात देशांतर्गत बाजार खूपच अस्थिर होता आणि गुंतवणूकदारांचा सहभाग कमी होता. जून महिन्यात सरासरी दैनंदिन उलाढाल किमान 20 टक्क्यांनी घटली यावरून याचा अंदाज लावता येतो.
किरकोळ गुंतवणूकदारांचा हिस्सा खूप कमी झाला आहे
NSE च्या आकडेवारीनुसार, भांडवल बाजारात किरकोळ गुंतवणूकदारांचा हिस्सा 2022-23 मध्ये आतापर्यंत 37 टक्क्यांवर आला आहे. 2016-17 नंतरचा हा नीचांक आहे. त्यावेळी हा वाटा 36 टक्के होता. गेल्या काही महिन्यांपासून किरकोळ गुंतवणूकदारांच्या सहभागात सातत्याने घट होत आहे.
याचे प्रमुख कारण म्हणजे अलीकडे बाजारात झालेली घसरण. याशिवाय इंट्रा-डे ट्रेडिंगचे नियम कडक केल्याने सहभागावरही परिणाम झाला आहे. दुसरीकडे, घरून काम आटोपल्यानंतर कार्यालये सुरू झाल्यामुळे लोकांना आता बाजारात घालवायला कमी वेळ मिळत आहे.
या कारणांमुळे किरकोळ गुंतवणूकदारांचा सहभाग वाढला
यापूर्वी, कोरोना महामारीनंतर किरकोळ गुंतवणूकदारांची संख्या झपाट्याने वाढली होती. रिझर्व्ह बँकेच्या आकडेवारीनुसार, जानेवारी 2020 ते मे 2022 या कालावधीत डिमॅट खाते विक्रमी वेगाने उघडण्यात आले.
सेंट्रल डिपॉझिटरी सर्व्हिसेस लिमिटेड (CDSL) मधील किरकोळ गुंतवणूकदारांच्या डिमॅट खात्यांची संख्या 3.4 पटीने वाढली आहे, तर नॅशनल सिक्युरिटीज डिपॉझिटरी लिमिटेड (NSDL) मध्ये 1.5 पटीने वाढ झाली आहे.
लॉकडाऊन, मार्केट रॅली आणि मोबाईल-आधारित ट्रेडिंग अॅप्सचा पूर यांमुळे किरकोळ गुंतवणूकदारांसाठी बाजारपेठेतील सुलभ प्रवेशामुळे हे घडत आहे. यामुळे 2020-21 मध्ये बाजारातील किरकोळ गुंतवणूकदारांचा हिस्सा 45 टक्क्यांहून अधिक वाढला होता.