भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) ने चलनातून 2000 रुपयांची नोट काढून घेण्याचा निर्णय घेतला आहे. RBI ने बँकांना 2000 रुपयांच्या नोटा तात्काळ जारी करणे थांबवण्याचा सल्ला दिला आहे. यासोबतच सर्वसामान्यांना बँकांमध्ये नोटा परत करण्यासाठी 23 मे ते 30 सप्टेंबर 2023 पर्यंतचा कालावधी देण्यात आला आहे. बँकेशिवाय, तुम्ही दुसऱ्या ठिकाणी असलेल्या बिझनेस करस्पॉन्डंट सेंटरमध्ये जाऊन नोट बदलून घेऊ शकता.

व्यवसाय प्रतिनिधी केंद्र

2000 च्या नोटा बदलायच्या असतील तर ग्रामीण भागात आणि शहरांमध्ये बिझनेस करस्पाँडंट सेंटर्स पाहायला मिळतील. येथे तुम्ही बँकेत न जाताही पैशांची देवाणघेवाण करू शकता. रिझर्व्ह बँकेच्या म्हणण्यानुसार, बँक खातेदार बिझनेस करस्पॉन्डंट सेंटरद्वारे एका दिवसात 4000 रुपयांच्या मर्यादेसह 2000 रुपयांच्या नोटा बदलू शकतात. यासाठी तुमचे खाते असणे आवश्यक आहे.

बँक शाखेत नोटा बदलण्यासाठी खाते आवश्यक नाही

कोणत्याही बँकेच्या शाखेत 2000 रुपयांची नोट बदलण्यासाठी बँक खाते असणे बंधनकारक नाही. रिझर्व्ह बँकेने म्हटले आहे की, देशातील कोणत्याही बँकेच्या शाखेतून कोणतीही व्यक्ती एकावेळी 2000 रुपयांच्या मर्यादेपर्यंत 2,000 रुपयांच्या नोटा बदलू शकते. म्हणजेच बँकेत खाते असणे आवश्यक नाही. नोट बदलण्याची सुविधा मोफत असेल. RBI ने ‘क्लीन नोट पॉलिसी’ अंतर्गत 2000 रुपयांची नोट बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

या क्षेत्रीय कार्यालयांमध्येही नोटा बदलण्यात येणार आहेत

RBI ची देशात 31 प्रादेशिक कार्यालये आहेत परंतु 2000 रुपयांच्या नोटा अहमदाबाद, बेंगळुरू, बेलापूर, भोपाळ, भुवनेश्वर, चंदीगड, चेन्नई, गुवाहाटी, हैदराबाद, जयपूर, जम्मू, कानपूर, कोलकाता, लखनौ, मुंबई, नागपूर, नवी दिल्ली, पटना आणि करू शकतात. तिरुअनंतपुरम येथे बदलण्यात येईल.

नोट बदलली नसल्यास तुम्ही येथे तक्रार करू शकता

कोणत्याही बँकेच्या शाखेत 2000 रुपयांच्या नोटा बदलून घेता येतील, असे आरबीआयने म्हटले आहे. जर कोणी बँक नोट बदलून देण्यास नकार देत असेल तर तुम्ही प्रथम संबंधित शाखेच्या बँक व्यवस्थापकाकडे तक्रार करू शकता. तक्रार दाखल केल्याच्या तारखेपासून ३० दिवसांच्या आत बँक प्रतिसाद देत नाही किंवा तक्रारदार बँकेच्या प्रतिसादावर समाधानी नसल्यास, तो/ती RBI च्या तक्रार व्यवस्थापन प्रणाली पोर्टल cms.rbi.org वर संपर्क साधू शकतो.

एकेकाळी देशात 10 आणि 5 हजाराच्या नोटा चालत होत्या

देशात नोटा चलन थांबवण्याची किंवा नोटाबंदीची ही पहिलीच वेळ नाही. याआधीही अनेकदा असे प्रकार घडले आहेत. तुम्हाला माहिती आहे का, फार पूर्वी भारतात 5000 आणि 10000 च्या नोटाही चालत होत्या. पण नंतर त्यांचे संचलन बंद झाले. स्वातंत्र्यापूर्वीही भारतात नोटाबंदी होती.

1946 मध्ये पहिल्यांदा नोटाबंदी करण्यात आली.

12 जानेवारी 1946 रोजी ब्रिटिश भारताचे तत्कालीन गव्हर्नर जनरल सर आर्चिबाल्ड यांनी नोटाबंदीचा अध्यादेश काढला. यानंतर २६ जानेवारीला ५००, १०००, १०००० च्या नोटांचे चलन बंद करण्यात आले. काळा पैसा संपवणे हा त्याचा उद्देश होता.

1978 मध्ये दुसऱ्यांदा नोटाबंदीचा निर्णय घेण्यात आला

जनता पक्षाच्या सरकारमध्ये तत्कालीन पंतप्रधान मोरारजी देसाई यांनी 16 जानेवारी 1978 रोजी 1000, 5000 आणि 10 हजाराच्या नोटा बंद केल्या होत्या. 14 जानेवारी 1978 रोजी आरबीआयला याबाबत माहिती देण्यात आली. आरबीआयने नोटाबंदीचा अध्यादेश काढला, ज्याला तत्कालीन राष्ट्रपती नीलम संजीव रेड्डी यांनी मंजुरी दिली. भ्रष्टाचार संपवण्यासाठी हा निर्णय घेण्यात आला.

8 नोव्हेंबर 2016 रोजीही नोटाबंदी झाली.

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या सरकारने 8 नोव्हेंबर 2016 रोजी रात्री 8 वाजता नोटाबंदीची घोषणा केली. यामध्ये 500 आणि 1000 च्या नोटा बंद करण्यात आल्या. याशिवाय 2000 च्या नोटा आणि 500 ​​च्या नवीन नोटा जारी करण्यात आल्या. नोव्हेंबर 2016 च्या नोटाबंदीच्या विरोधात सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करण्यात आल्या होत्या. सर्वोच्च न्यायालयाच्या पाच न्यायाधीशांच्या खंडपीठाने नोटाबंदी 4-1 कायम ठेवली. संविधान आणि आरबीआय कायद्याने केंद्र सरकारला नोटाबंदीचा अधिकार दिला आहे, असे सर्वोच्च न्यायालयाने म्हटले होते. ते वापरण्यापासून तुम्हाला कोणीही रोखू शकत नाही.