Mushroom Farming Business | भारतातील शेतकरी जागरूक होत आहेत. पारंपारिक पिकांशिवाय नवीन पिकांच्या माध्यमातून तो नफा कमवत आहे. तरुण वर्गही मोठ्या प्रमाणात शेतीकडे वळत आहे.
हरियाणातील हिस्सार जिल्ह्यातील सलेमगढ गावात राहणारा 24 वर्षीय विकास वर्मा 45×130 फूट आकाराच्या चार फर्ममध्ये मशरूमची लागवड करतो. यातून त्यांना वर्षाला 30 ते 40 लाखांचा नफा मिळत आहे.
विकास सांगतो की, 2016 मध्ये जेव्हा तो 12 वी नापास झाला तेव्हा त्याला पुन्हा अभ्यास करण्याची इच्छा नव्हती. कुटुंबातील लोक पूर्वीपासूनच शेती करायचे, त्यामुळे मला त्याच्याशी संबंधित लहान-मोठे बारकावे माहीत होते.
भविष्याची चिंता न करता मी शेतीत उतरलो. वयाच्या २४ व्या वर्षी मशरूम उत्पादनासोबतच माझी “वेदांत मशरूम” नावाची कृषी कंपनी आहे. ज्यांची उलाढाल 70 लाखांच्या आसपास पोहोचली आहे.
विकाससाठी मशरूम लागवडीची सुरुवात इतकी सोपी नव्हती. त्यांच्या म्हणण्यानुसार, या काळात त्यांच्यासमोर अनेक समस्या आल्या. त्यांचे कुटुंब पारंपरिक पद्धतीने शेती करायचे. या शेतीत त्यांचे खूप हाल झाले.
त्यांनी घरी मशरूम लागवडीबद्दल सर्वांना सांगितले तेव्हा सर्वांनी पाठिंबा दिला. यामध्ये त्याने आपल्या साथीदाराला मित्र बनवले होते. अगदी कमी माहितीत मशरूमची लागवड सुरू केली.
अशा स्थितीत त्यांचे सुमारे 15 लाखांचे नुकसान झाले. त्याचा साथीदारही तिथून निघून गेला. पण त्याने हार मानली नाही. कुटुंबीयांच्या पाठिंब्याने त्यांनी मशरूमची लागवड सुरू ठेवली आणि आज त्यांना 35 ते 40 लाखांचा नफा मिळत आहे.
विकास सांगतो की, जेव्हा तो सोनीपतला गेला होता तेव्हा पहिल्यांदा त्याला शेतीची माहिती मिळाली. तेथे त्यांनी शेतकरी शेती करताना पाहिले. मी बटन मशरूमपासून सुरुवात केली,
पण त्यांना विक्रीसाठी बाजारपेठ मिळत नव्हती, त्यामुळे त्यांचे खूप नुकसान होत होते. मग तो कोरडा विकण्याचा प्रयत्न केला आणि तो विकण्यातही त्याला यश आले नाही. कंपोस्ट तयार करताना अनेक चुका केल्या. त्यामुळे त्याला खूप त्रास सहन करावा लागला.
मशरूमचे शेल्‍फ लाइफ ४८ तास असते. त्या वेळी मशरूमची विक्री झाली नाही, तर शेतकऱ्यांना मोठा फटका सहन करावा लागतो. याबाबत त्यांनी कृषी तज्ज्ञांशी चर्चा केली.
तेथे त्यांना ऑयस्टर मशरूमचे उत्पादन करण्याचा सल्ला देण्यात आला. या मशरूमची खास गोष्ट म्हणजे ते उन्हाळ्यातही पिकवता येते. यासाठी एसी रूमची गरज नाही. एवढं करूनही त्याला मशरूम विकायला मार्केट मिळालं नाही.
याला सामोरे जाण्यासाठी त्यांनी मशरूमवर प्रक्रिया करून बिस्किटे, पेय आणि चिप्स सारखे पदार्थ बनवण्यास सुरुवात केल्याचे विकास सांगतात. बाजारात विकणेही सोपे झाले आहे.
जे मशरूम ते 700 रुपये किलोने विकायचे, आता त्याच एक किलो मशरूमवर प्रक्रिया केल्यावर त्याला सुमारे 8000 रुपये मिळतात. यामध्ये आम्हाला 6000 हजारांपर्यंत नफा मिळतो.
यासोबतच तो महिलांना मशरूमवर प्रक्रिया करून उत्पादने बनवण्याचे प्रशिक्षणही देत आहे. त्यामुळे त्यांना लाभ मिळत असून महिलांनाही रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होत आहेत.
विकास सध्या मशरूम उत्पादनातून 30 लोकांना रोजगार देत आहे. याशिवाय त्यांनी आजूबाजूच्या 10 हजार लोकांना त्याच्या लागवडीचे प्रशिक्षण दिले आहे. मशरूम उत्पादन क्षेत्रात केंद्र व राज्य सरकारचे अनेक पुरस्कार मिळाले असल्याचे ते सांगतात.