अहमदनगर Live24 टीम, 07 एप्रिल 2022 Krushi news :- भारतात दूध उत्पादनासाठी गाई पालन हजारो वर्षांपासून केले जाते.पण आली कडे दूधाच्या मागणीत वाढ होत आसल्या मुळे चांगल्या दूध देणाऱ्या गाईच्या जातीची निवड करणे देखील तितकेच महत्वाचे आहे.
कारण चांगल्या जातीच्या गाईची निवड केल्यास उत्पन्नात वाढ होणार आहे.भारतात गायींच्या 50 पेक्षा जास्त प्रजाती आढळतात.
व्यावसायिक नफा मिळवण्यासाठी गाई पालनात दुधाशिवाय गोमूत्र आणि शेणातून ही शेतकरी चांगला नफा मिळवू शकतो.शेतात गोमूत्र आणि शेणाचा वापर करून झिरो बजेट मध्ये सेंद्रिय शेती करू शकतो.
साहिवाल
भारतातील गायीच्या देशी आणि दुधाळ जातींबद्दल बोलायचे झाल्यास, लाल रंगाच्या साहिवाल जातीचे नाव अग्रस्थानी येते. रुंद डोके असलेली साहिवाल गाय ही पशुपालकांची पहिली पसंती आहे. साहिवाल गाय भारताच्या उत्तर-पश्चिमी प्रदेशात- उत्तर प्रदेश, हरियाणा आणि मध्य प्रदेशात खूप प्रसिद्ध आहे. साहिवाल गाय एका दिवसात 10-20 लिटर तर वर्षभरात 2000 ते 3000 लिटर दूध देते. साहिवाल गाईच्या दुधात फॅट आणि इतर पोषक घटक आढळतात. गायीची ही जात भारताबरोबरच पाकिस्तानातही खूप प्रसिद्ध आहे.
गीर गाय
गीर गायीला भारतातच नाही, तर इस्रायल, ब्राझीलसारख्या देशांमध्येही मागणी आहे. गुजरातच्या गीर जंगलावरून गीर गायीचे नाव पडले आहे. गीर गाय ही भारतातील सर्वात दुधाळ गाय म्हणूनही ओळखली जाते. गायीची ही जात एका दिवसात 50-80 लिटर आणि वर्षभरात 2400 ते 2600 लिटर दूध देते. मोठ्या लाल रंगाच्या कासेचे गीर गाईचे कान लांब आणि कोंबलेले असतात.
लाल सिंधी गाय
लाल सिंधी गायचे नाव चांगले दूध उत्पादन आणि देखभालीच्या बाबतीत देखील समाविष्ट आहे. वर्षभरात 1800-2200 लिटर दूध देणाऱ्या या गायीचा रंगही लाल आहे. लाल सिंधी गाय पूर्वी फक्त सिंध प्रांतात आढळत होती, जी आज पाकिस्तानात आहे. पण आता पंजाब, हरियाणा, राजस्थान ते कर्नाटक, तामिळनाडू, केरळ, ओडिशा या राज्यांमध्येही तो शेतकऱ्यांना नफा देत आहे. या गाईमध्ये रोगांशी लढण्याची अद्भुत क्षमता आहे.
हरियाणवी गाय
नावाप्रमाणेच, हरियाणवी गाय उंच आणि कडक आहे. नेहमी डोके वर ठेवणारी हरियाणवी गाय एका दिवसात 8 ते 12 लिटर दूध देते. त्यातून वर्षभरात सुमारे 2200-2600 लिटर दूध मिळते. ही गाय प्रामुख्याने हरियाणातील रोहतक, हिस्सार, सिरसा, कर्नाल, गुडगाव आणि जिंदमध्ये आढळते. जिथे चांगले दूध देण्यासाठी हरियाणवी जातीच्या गायी पाळल्या जातात. त्यामुळे हरयाणवी जातीचे बैलही शेतीसाठी खूप उपयुक्त आहेत.
थारपारकर
थारपारकर गायीची जातही खूप दुधाळ आहे. ही गाय प्रामुख्याने पाकिस्तानातील कच्छ, जैसलमेर, जोधपूर, बिकानेर आणि सिंध या वाळवंटी भागात आढळते. थरपारकर गायीचे प्रमाण कमी असूनही ती एका दिवसात 10 ते 16 लिटर दूध देते. साहजिकच वाळवंटातील असलेल्या थारपारकर गायीची उष्णता सहन करण्याची अद्भुत क्षमता आहे. या गाईपासून वर्षभरात 1800-2000 लिटर दूध मिळते.
राठी गाय
राठी गाय मुख्यतः राजस्थानच्या बिकानेर आणि श्री गंगानगरमध्ये आढळते. राठी गाय एका दिवसात 10-20 लिटर दूध देते. राठी गायीचे वैशिष्ट्य म्हणजे ती कमी खाते आणि प्रत्येक हवामानाशी सहज जुळवून घेते. तसे, राठी गाय ही मिश्र जातीची आहे. राठी गाय एका वर्षात 1500-1800 लिटर दूध देते आणि या जातीचे बैल शेतात चांगले काम करण्यासाठी देखील प्रसिद्ध आहेत.
कंकरेज गाय
कांकरेज जातीची गाय प्रामुख्याने गुजरात आणि राजस्थानच्या भागात पाळली जाते. ही गाय एका दिवसात 5 ते 10 लिटर तर वर्षभरात 1800-2000 लिटर दूध देते. कांकरेज गायीची चाल जरा अस्ताव्यस्त असली तरी. मात्र परदेशातही त्याची मागणी मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे. कांकरेज जातीचे बैलही खूप कष्टाळू मानले जातात.
सौम्य गाय
हल्लीकर जातीची गाय महाराष्ट्र आणि कर्नाटकात खूप प्रसिद्ध आहे. या जातीची गायही चांगल्या प्रमाणात दूध देते. त्याच्या दुधात 4.2 टक्के फॅट असते. त्याचबरोबर या गाईपासून एका खाणीनंतर २४० ते ५१५ लिटर दूध मिळते. या प्रजातीचे बैल देखील खूप शक्तिशाली आहेत.
दज्जल गाय
गायीच्या दज्जल जातीला भागनारी असेही म्हणतात. पंजाबमधील ‘दरोगाजी खान’ जिल्ह्यात हे प्रामुख्याने मोठ्या प्रमाणात पाळले जाते. भगनारी गाईमध्ये दूध उत्पादन करण्याची अद्भुत क्षमता आहे. या गायीच्या देखभालीसाठी विशेष प्रयत्न करण्याची गरज नाही.
नागोरी गाय
नागौरी जातीच्या गायीचे मूळ राजस्थानातील नागौर येथे आहे. या जातीच्या बैलांना त्यांच्या वहन क्षमतेमुळेही मोठी मागणी आहे. नागौरी गाय एका वासरातून ६००-९५४ लिटर दूध देते. इतकेच नाही तर नागौरी गाईच्या दुधात 4.9 टक्के फॅट असते.