Solar powered device : भारत हा शेतीप्रधान देश आहे. अशा वेळी शेतकरी शेतात मोठ्या कास्टने पीक उभे करत असतात. मात्र नैसर्गिक आपत्ती, किंवा प्राणी यांमुळे शेतीत मोठे नुकसान शेतकऱ्याला सहन करावे लागते.
दरम्यान, महाराष्ट्रातील लातूर येथील रहिवासी असलेल्या चाळीस वर्षीय मालन राऊत गेल्या अनेक वर्षांपासून सेंद्रिय शेती करत आहेत आणि तिच्या मूळ गावी नागरसोगा येथे 3.5 एकर जमिनीवर धान्य, कडधान्ये आणि भाजीपाला पिकवतात. सेंद्रिय शेतीतून वन्य प्राण्यांमुळे त्यांना मोठा तोटा सहन करावा लागत आहे.
एका कार्यक्रमादरम्यान बोलताना मालन म्हणाले की, तीन वर्षांपूर्वीपर्यंत त्यांची पिके वन्य प्राण्यांनी नष्ट केली होती. अनेकवेळा त्याला दुबार पेरणी करावी लागली, त्यामुळे त्याचा खर्च वाढला आणि नफाही कमी होऊ लागला. परब्रक्ष नावाच्या सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या उपकरणात त्यांनी या समस्येवर उपाय शोधला. या उपकरणाच्या मदतीने वन्य प्राण्यांना कोणतीही इजा न करता शेतापासून दूर ठेवता येते.
सौरऊर्जेवर चालणारे उपकरण म्हणजे काय?
मालनने सांगितले की, रानडुक्कर आणि हरणांचे कळप रात्री जवळच्या जंगलातून त्याच्या शेतात येत आणि पिके खात, शेत तुडवत. त्यामुळे त्यांचे नुकसान होऊ लागले. तर, 2020 मध्ये, लातूरमधील स्वयं शिक्षा प्रयोग नावाच्या स्थानिक ना-नफा संस्थेने त्यांच्या शेतात परब्रक्षा (ज्याचा अर्थ कन्नडमध्ये वन्य प्राण्यांपासून संरक्षण) नावाचे उपकरण स्थापित केले.
परब्रक्षा प्राण्यांना इजा न करता त्यांना शेतीपासून दूर नेते. यासाठी सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या तंत्रज्ञानाचा वापर करून हे उपकरण प्रकाशात चमकते. त्यामुळे वन्य प्राणी घाबरून पळून जातात.
डिव्हाइस लिथियम-आयन बॅटरी आणि 6-वॅट सोलर पॅनेलसह 4 एलईडी दिवे लावलेले आहे जे रात्रभर शेतात प्रकाश टाकतात. प्राण्याला शेतात जाण्यापासून परावृत्त करण्यासाठी 300-500 मीटर अंतरावरून प्रकाश दिसतो.
मालन सांगतात की, हे यंत्र बसवल्यानंतर त्याच्या शेतात जनावरे येत नाहीत. त्यामुळे त्यांचे बरेच नुकसान टळते. अशा प्रकारे हे एक साधन त्यांना त्यांचे उत्पन्न वाढवण्यास मदत करत आहे. हे उपकरण कर्नाटकातील बेंगळुरूस्थित संशोधन आणि वैज्ञानिक नवोपक्रम संस्थेने बनवले आहे.
मनुष्य-प्राणी संघर्ष कमी करणे आवश्यक आहे
दरम्यान, 2017 मध्ये एसआर अयान नावाच्या मेकॅनिकल इंजिनिअरने ही संस्था सुरू केली. मानव आणि प्राणी यांच्यातील संघर्ष कमी करणे हा त्यांचा ही संस्था सुरू करण्यामागचा उद्देश आहे. जनावरांना इजा होणार नाही आणि शेतकऱ्यांचे पीक खराब होणार नाही असे काहीतरी बनवायचे होते.
2020 मध्ये त्यांनी हे उपकरण बनवले आणि ते म्हणतात की या उपकरणातून निघणारे प्रोग्राम केलेले फ्लॅशिंग पॅटर्न रानडुक्कर, नीलगाय, हत्ती, वाघ आणि बिबट्या यांसारख्या प्राण्यांच्या दृष्टीवर हल्ला करतात आणि त्यामुळे त्यांना शेतात जाण्यापासून रोखतात.
अयानच्या म्हणण्यानुसार, हे उपकरण आतापर्यंत 13 राज्यांतील 1000 हून अधिक शेतकऱ्यांपर्यंत, काही कॉफी आणि केळी बागायतदार, 3 किंवा 4 राज्यांचे वन विभाग आणि विविध वन्यजीव आणि विकास संस्थांपर्यंत पोहोचले आहे. आता त्यांना CEEW आणि Villgro च्या Powering Livelihoods उपक्रमांतर्गत Parabraksha चे आणखी युनिट्स उभारण्यासाठी मदत मिळत आहे.