Ajab Gajab News : नुकत्याच झालेल्या संशोधनात (research) एक धक्कादायक बाब समोर आली आहे. हिकुरंगी सबडक्शन झोनमध्ये (Hikurangi Subduction Zone) लाखो वर्षे जुना एक छोटासा प्राणी विनाशकारी भूकंप (Earthquake) घडवू शकतो हे शास्त्रज्ञांना कळले आहे.
खरं तर, न्यूझीलंडच्या सर्वात मोठ्या फॉल्टवरील पॅसिफिक प्लेट, सबडक्शन झोन, ऑस्ट्रेलियन प्लेटच्या (Pacific plate, subduction zone, Australian plate) खाली डुबकी मारते. या झोनमध्ये आठपेक्षा जास्त तीव्रतेचा ‘मेगाथ्रस्ट’ भूकंप होण्याची शक्यता आहे.
शास्त्रज्ञांची एक टीम हिकुरंगी सबडक्शन झोनच्या काठावर असलेल्या हंगारोआ फॉल्टवरील खडकाचा अभ्यास करत आहे. टीमचे नेतृत्व करणाऱ्या डॉ. कॅरोलिन बोल्टन यांनी सांगितले की, मार्टिनबरोच्या आग्नेयेला सुमारे 35 किमी अंतरावर टोराहजवळील खडकांवर मातीचे दगड, चुनखडी आणि गाळाचे दगड आढळले आहेत, जे सबडक्शन झोनमध्ये काय आहे हे दर्शवितात. वास्तविक, असे खडक 35 ते 65 दशलक्ष वर्षांपूर्वी समुद्राच्या तळावर असायचे, परंतु अशा ठिकाणी त्यांचा अभ्यास करणे कठीण होते.
डॉ. बोल्टन यांनी सांगितले की खडकांमध्ये कॅल्साइट असते, ते एक-कोशिका असलेल्या जुन्या सागरी जीवांपासून बनते, विशेषत: फोरमिनिफेरा, जसे की प्लँक्टन. कॅल्साइट, त्या लहान जीवांपासून बनलेला, सबडक्शन झोनमध्ये हालचालींवर प्रभाव टाकण्यास सक्षम आहे.
डॉ. बोल्टन म्हणतात की जर खडकांमध्ये असलेले कॅल्साइट विरघळले तर दोष कमकुवत होईल आणि भूकंप न होता सहज सरकता येईल. परंतु कॅल्साइट विरघळत नाही, त्यामुळे फॉल्ट ऊर्जा साठवेल आणि लॉक होऊ शकते.
अशा स्थितीत मोठा भूकंप होण्याची शक्यता आहे. जेव्हा तापमान कमी होते तेव्हा कॅल्साइट वेगाने विरघळते, तर तापमान वाढल्याने ते विरघळणे कठीण होते.
संशोधकांच्या मते, सबडक्शन झोनमध्ये, तापमान जमिनीच्या तुलनेत खूपच हळू (सुमारे 10ºC/km) वाढते. म्हणूनच फॉल्ट कॅल्साइटसाठी खरोखर संवेदनशील आहे. या जीवांपासून बनवलेले कॅल्साइटचे प्रमाण पुढचा भूकंप किती मोठा असेल हे ठरवते.
डॉ. बोल्टन यांनी स्पष्ट केले की अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की सबडक्शन झोनचा उथळ भाग प्लेटची गती हळूहळू किंवा वेगाने हलवून मोठे आणि हानीकारक भूकंप होऊ शकते. ते म्हणाले की सबडक्शन झोनजवळ झालेल्या मेगा थ्रस्ट भूकंपामुळे मोठी त्सुनामी आली असती.
याचा पुरावा भूवैज्ञानिक उत्खननात आणि उत्तर आणि दक्षिण बेटांच्या पूर्व किनार्‍याजवळील जीवाश्म नोंदींमध्येही सापडला आहे. असा अंदाज आहे की पुढील 50 वर्षांमध्ये हिकुरंगी सबडक्शन झोनच्या दक्षिणेकडील काठावर तीव्र भूकंप होण्याची 26% शक्यता आहे.