Sleep problems: आपल्या शरीराला जशी पाण्याची आणि अन्नाची गरज असते, तशीच चांगली झोपही लागते. झोपेचा आपल्या आरोग्याशी जवळचा संबंध आहे. प्रौढ व्यक्तीला निरोगी राहण्यासाठी दररोज सात ते आठ तासांची झोप आवश्यक असते. जर एखाद्या व्यक्तीला दीर्घकाळ पुरेशी झोप मिळाली नाही तर त्याला लठ्ठपणा, टाइप 2 मधुमेह (Type 2 diabetes), हृदयविकार (heart disease), अल्झायमर आणि मानसिक आरोग्याशी संबंधित आजार जसे की तणाव, नैराश्याने घेरले जाऊ शकते. आजच्या जीवनशैलीत दर 10 पैकी पाच जण झोपेच्या कमतरतेने (lack of sleep) त्रस्त आहेत.
ही आहेत झोप न येण्याची कारणे, तुम्हीही तपासून पहा –
सकाळी उशिरा जाग येणे हे रात्री उशिरापर्यंत जागण्याचे सर्वात सामान्य कारण आहे. सकाळी लवकर उठून दिवसभर काम केले तर आपोआपच झोप येते. पण जर तुम्ही सकाळी लवकर उठले तरीही रात्री उशिरापर्यंत बाजू बदलत राहिल्यास त्याचे कारण तणाव असू शकते. तणावाच्या काळात शरीरात कॉर्टिसॉल हा स्ट्रेस हार्मोन (Stress hormone) वाढतो, त्यामुळे मनाला विश्रांती मिळू शकत नाही आणि झोप लागणे कठीण होते.
चहा-कॉफी (tea-coffee) जास्त प्यायल्याने झोपेचाही त्रास होतो. रात्री चुकूनही चहा-कॉफीचे सेवन करू नये. वास्तविक, कॅफिनयुक्त शीतपेयांमुळे शरीरात एड्रेनल नावाचा हार्मोन बाहेर पडतो जो आपल्याला ऊर्जा आणि उर्जेने भरतो, परंतु रात्री खूप वेळ झोप न लागण्याची समस्या (sleep problems) उद्भवू शकते. याशिवाय स्लीप एपनिया, निद्रानाश, डिहायड्रेशन, आळस, जीवनशैली, झोपण्यापूर्वी फोन वापरणे या कारणांमुळे तुम्हाला लवकर झोप येत नाही.
4-7-8 झोपेची पद्धत काय आहे –
निद्रानाशाच्या समस्येने त्रस्त असलेल्या लोकांसाठी, 4-7-8 झोपेची पद्धत नावाचे हे तंत्र अतिशय उपयुक्त आहे. हा एक प्रकारचा व्यायाम आहे जो श्वासोच्छवासावर नियंत्रण ठेवण्यावर आणि झोपण्यापूर्वी शरीराला आराम देण्यावर केंद्रित आहे. अमेरिकेतील प्रसिद्ध फिटनेस तज्ञ आणि सेलिब्रिटी डॉक्टर अँड्र्यू वेल यांनी एका टीव्ही कार्यक्रमादरम्यान सांगितले की, “ही पद्धत वापरताना, लोकांना प्रथम त्यांच्या जीभेला त्यांच्या वरच्या पुढच्या दातांच्या मागे स्पर्श करावा लागतो. यानंतर तुम्ही एक ते चार वेळा नाकातून श्वास घ्या. आता सात सेकंद श्वास रोखून धरा. या दरम्यान, एक किंवा दोन-तीन करत असताना, सात सेकंदांसाठी आपल्या मनात सात मोजा आणि नंतर आठ सेकंदांसाठी ताकदीने श्वास सोडा.
ते पुढे म्हणाले, श्वास सोडताना तुमच्या आतून खडखडाटाचा आवाज येत असेल तर तो येऊ द्या. आता हे संपूर्ण चक्र चार वेळा पुन्हा करा. तुम्हाला हे पहिल्या चार महिन्यांत फक्त चार वेळा करावे लागेल. जेव्हा आपण या तंत्रासह सोयीस्कर असाल, तेव्हा आपण ते आठ वेळा करू शकता. परंतु तुम्हाला ते आठपेक्षा जास्त वेळा करण्याची गरज नाही. हे ध्यानासारखे आहे, त्यामुळे सुरुवातीला तुम्हाला काही अडचण येऊ शकते, परंतु सतत सरावाने तुम्हाला ते जास्त काळ अवघड जाणार नाही.
हे कस काम करत –
शोच्या अँकरच्या या प्रश्नावर वेल म्हणाले की, हे तंत्र लोकांना रात्री झोपायला मदत करते आणि अचानक झोपी गेल्यावर परत झोपायलाही मदत करते. त्यांनी दावा केला की ते तणाव कमी करू शकतात, हृदय गती सामान्य करू शकतात, उच्च रक्तदाब कमी करू शकतात आणि पचन सुधारू शकतात.
आजकाल लाखो लोक या 4-7-8 झोपेची पद्धत फॉलो करत आहेत आणि त्यांना त्याचे बरेच फायदे देखील झाले आहेत. जरी या पद्धतीवर व्यापक संशोधन केले गेले नाही. अशा लोकांना श्‍वसनाचा त्रास किंवा इतर कोणताही गंभीर आजार आहे, त्यांनी डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच हे तंत्र अवलंबावे.