Har Ghar Tiranga : स्वातंत्र्यदिनाला काही दिवस शिल्लक असताना केंद्र सरकारने राष्ट्रध्वजाच्या (Indian national flag) संहितेत एक महत्वपूर्ण बदल (Change) केला आहे. त्यानुसार आता दिवसा आणि रात्रीही तिरंगा फडकावता येणार आहे.
केंद्र सरकार ‘आझादी का अमृत महोत्सव‘ (Azadi Ka Amrit Mahotsav) या मोहिमेचा (Campaign) प्रचार करत असून 13 ते 15 ऑगस्ट दरम्यान ‘हर घर तिरंगा’ मोहीम राबवण्यात येणार आहे. या मोहिमेच्या पार्श्वभूमीवर हा निर्णय (Decision) घेतला आहे.
फ्लॅग कोड 2002 मध्ये केलेले बदल
या आठवड्यात भारतीय ध्वज संहिता (Indian Flag Code) 2002 मध्ये सुधारणा करण्यात आल्या आहेत. आता भारतीय ध्वज संहिता, 2002 च्या भाग II मधील परिच्छेद 2.2 मधील कलम (11) आता असे वाचले जाईल.
‘जेथे तिरंगा उघड्यावर प्रदर्शित केला जातो किंवा नागरिकांच्या निवासस्थानी प्रदर्शित केला जातो, तेव्हा तो कॉल केला जाईल. दिवस-रात्र फडकवता येतो. आता कापूस/पॉलिएस्टर/लोर/रेशीम खादीचा हाताने किंवा मशीनने बनवलेला तिरंगा तुमच्या घरीही फडकवता येईल.
ध्वजाचा आकार आयताकृती असावा. तिरंगा कधीही फाडता कामा नये.
आधी काय नियम होता
यापूर्वी फक्त सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत तिरंगा फडकवण्याची परवानगी होती. हवामान कोणतेही असो. यापूर्वी मशीनने बनवलेला आणि पॉलिस्टरपासून बनवलेला राष्ट्रध्वज फडकवण्यास परवानगी नव्हती. भारतीय ध्वज संहिता, 2002 मध्ये एका आदेशाद्वारे सुधारणा करण्यात आली आहे.
काय आहे ‘हर घर तिरंगा’ मोहीम
स्वातंत्र्याच्या 75 व्या वर्षी स्वातंत्र्याच्या अमृत महोत्सवाच्या उत्सवादरम्यान लोकांना तिरंगा घरी आणण्यासाठी आणि तो फडकवण्यासाठी प्रोत्साहित करण्यासाठी मोदी सरकारने “हर घर तिरंगा” मोहीम सुरू केली आहे. यादरम्यान 20 कोटी घरांमध्ये राष्ट्रध्वज फडकवला जाईल. त्यामुळे तरुणांमध्ये देशभक्तीची भावना निर्माण होईल.
ध्वजारोहणाचे नियम काय आहेत?
– भारताचा राष्ट्रध्वज हाताने कातलेला आणि विणलेल्या लोकरी, कापूस, रेशीम किंवा खादीचा असावा.
– कोणत्याही परिस्थितीत ध्वज जमिनीवर लावू नये.
– ध्वजावर कोणतेही अक्षरे लिहू नयेत.
– तिरंगा गणवेश म्हणून परिधान करू नये.
– ध्वजाचा व्यावसायिक वापर करता येणार नाही.
– विकृत भारतीय ध्वज फडकवता येणार नाही
पिंगली व्यंकय्या यांनी तिरंग्याची रचना केली होती
देशाच्या स्वातंत्र्याच्या काही दिवस आधी 22 जुलै 1947 रोजी अधिकृतपणे तिरंगा फडकवण्यात आला होता. त्यात भगवा, पांढरा आणि हिरवा असे तीन रंग होते. तिरंग्यात अशोकचक्र बसवण्यात आले, ते आजतागायत सुरू आहे.
ध्वजाचा वापर आणि फडकावण्यासाठी प्रतीक आणि नाव प्रिव्हेंशन ऑफ प्रोपर यूज ऍक्ट 1950 लागू करण्यात आला. तत्कालीन राष्ट्रपती राजेंद्र प्रसाद यांच्या समितीच्या शिफारशीवरून तिरंग्याला देशाचा राष्ट्रध्वज म्हणून स्वीकारण्यात आले. पिंगली व्यंकय्या यांनी तिरंग्याची रचना केली होती.
तीन रंगांचे महत्त्व काय आहे
तिरंग्यात असलेला भगवा रंग धैर्य आणि त्यागाचे प्रतीक मानला जातो, पांढरा रंग शांतता आणि सत्याचे प्रतीक आहे, तर हिरवा रंग समृद्धीचे प्रतीक आहे. त्याच वेळी अशोक चक्र हे धर्मचक्राचे प्रतीक आहे. तेव्हापासून भारताच्या ध्वजात कोणताही बदल झालेला नाही.